Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон шумораи умумии симкортҳои истифодабарандагони алоқаи мобилӣ-8 миллиону 001 ҳазору 139 ададро ташкил медиҳанд, аз он ҷумла 5 миллиону 458 ҳазору 235 ададашон муштариёни фаъол мебошанд. Шумораи истифодабарандагони Интернет дар якҷоягӣ бо истифодабарандагони интернети мобилӣ ва собит 4,2 млн. нафарро дар бар гирифтааст.
Сайтҳо ба монанди Facebook дар бораи рафтори онлайнии шумо маълумот ҷамъ мекунанд. Аммо Фейсбук корбари ягонаи ин маълумот нест, он метавонад ба созмони дигар барои таблиғ ё ҳадафҳои дигар фурӯхта шавад.
Дар ҷустуҷӯи посух ба саволи "интернет аз кист?", саволи дигарро додан беҳуда нахоҳад буд: маълумоте, ки дар Интернет эҷод ва паҳн мешавад, ба кӣ тааллуқ дорад? Дар ниҳоят, онҳо манбаи асосии монетизатсия ва эҳтимолан назорат аз болои Интернет мебошанд.
Моликияти иттилооти рақамӣ 1 мавзӯи мураккаб аст, зеро қоидаи ягонае вуҷуд надорад, ки кӣ молик аст. Бо вуҷуди ин, мантиқист, ширкате, ки платформаи тавлиди маълумот дорад, ба монанди Facebook, қонунан соҳиби ин маълумот аст. Қисми зиёди инфрасохтори интернет ба якчанд ширкатҳои бузурги телекоммуникатсионии байналмилалӣ тааллуқ дорад.
Рейтинги 10 мессенҷери беҳтарини дунё дар соли 2021
Бо истифода аз замимаҳои интернетӣ, мессенҷерҳо-паёмрасонҳои бузурги байналмилалӣ, муштариён доим дар робита мебошанд,ба монанди:
WhatsApp: 2 млрд истифодабаранда
Паёмнависии маъмултарин дар ҷаҳон WhatsApp аст. Шумораи корбарони ҳармоҳаи он аз аҳолии Чин зиёдтар аст ва то ба наздикӣ ин рақам меафзуд. Аммо ин барнома дар интиқоли маълумоти корбарон ба Facebook аз соҳибкорон айбдор карда шуд ва ҳарчанд намояндагони мессенҷер ҳама чизро рад мекунанд, миллионҳо одамон ба Telegram ва дигар рақибон мегузаранд. То кунун ин ҳолат чунин аст, аммо ба зудӣ ҳама чиз метавонад тағйир ёбад.
Facebook Messenger: 1,3 миллиард истифодабаранда
Мавқеи дуввум ба Facebook Messenger тааллуқ дорад. Ин барнома бо 1,3 миллиард корбар дар ибтидо 1 қисми шабакаи иҷтимоии Facebook буд, аммо дар соли 2011 он 1 хидмати алоҳида бо хусусиятҳои пешрафта шуд.
Баъзе одамон фикр мекунанд, ки Messenger хеле мураккаб ва вазнин аст ва ин хулоса қисман дуруст аст. Аммо ин ба одамони тамоми ҷаҳон аз пешбурди тиҷорати худ тавассути Facebook Messenger, муошират бо хешовандон ва дӯстон, таблиғи маҳсулот, фиристодани паёмҳои мавзӯӣ ва ботҳои гуногуни муфид барои масхара ё пул монеъ намешавад.
WeChat: 1,2 миллиард корбар
Севумин пешвои беҳтарини иттилоърасонӣ WeChat -ро медонанд. Ин паёмрасон барои корбарон аз қисмати аврупоии Русия қариб номаълум аст, аммо кайҳо ба барномаи асосии Ҷумҳурии Чин ва дигар кишварҳои Осиё табдил ёфтааст. Тавассути WeChat, шумо метавонед натанҳо муошират кунед ва паёмҳо, видеоҳо ва стикерҳо расонед. Ин 1 системаи мукаммал ва расмӣ барои пардохти хизматрасониҳои коммуналӣ, таксӣ, хӯрокворӣ, молҳо ва хидматҳо мебошад.
QQ: 648 млн истифодабаранда
QQ муддати тӯлонӣ ба 1 паёмрасони машҳур дар Чин табдил ёфтааст. Ин барнома дар 80 кишвари дигари ҷаҳон дастрас аст, аммо Чин бозори асосии QQ боқӣ мемонад. Илова ба паёмнависӣ, мессенҷер барномаи мазкур дорои бозиҳои онлайнӣ, блогҳои шахсӣ, ороишҳои аккаунт ва аватар, хариди онлайн ва пардохтҳои зуд мебошад.
Дар давоми 1 соли охир, QQ корбаронро аз даст дод-дар соли 2019 аудиторияи ҳармоҳа 731 миллион корбар буд, дар соли 2020 он ба 648 миллион коҳиш ёфт. Аз истифодаи ин паёмрасон, дар Туркия ва Олмон якбора даст кашиданд ва ин сабаби коҳиш ёфтани шумораи истифодабарандагони ин паёмрасон шудааст.
Telegram: 500 миллион корбар
Соли 2020 соли афзоиши Telegram шуд. Ҳанӯз дар моҳи апрел созандаи хидмат Павел Дуров дар бораи тақрибан 400 миллион корбар хабар дод, вале соли 2021 ин рақам аз 500 миллион гузашт. Аксари истифодабарандагон, тавре Дуров итминон медиҳад, барои махфият ва амният ба ин паёмрасон омадаанд. Президенти Туркия Раҷаб Тайиб Эрдуғон ва президенти Бразилия Ҷаир Болсонару дар Telegram сабти ном ҳастанд.
Telegram яке аз бехтарин паёмрасонҳо дар ҷаҳон дониста мешавад ва он ниҳоят тез (зуд) кор мекунад. Яке аз бартариятҳояш дар он аст ки дар он якчанд аккаунтро якбора насб кардан мумкин. Роскомнадзор кӯшиш кард, ки онро муддати тӯлонӣ масдуд кунад ва сипас даст кашид ва ҳоло худаш онро якҷоя бо шахсони мансабдор истифода мебарад. То ба наздикӣ дар ин барнома занги видеоӣ набуд, аммо дар заминаи пандемия он низ пайдо шуд. Илова бар иртиботи мухталиф, паёмрасон бо каналҳо ва гурӯҳҳои мавзуии худ машҳур аст ва ба шарофати амнияти додаҳояш, бисёр расонаҳои мустақил ва мамнӯъ аз он ҳамчун платформаи асосии пахш истифода мебаранд.
Ва ғайраҳо…
Snapchat: 433 миллион корбар
Discord: 300 миллион корбар
Viber: 260 миллион корбар
Line: 250 миллион корбар
Skype: 50 миллион корбар
Ҳамлаи фишинг чист?
Илова бар ин, ҳаҷми қаллобӣ дар шабакаи Интернет сол то сол меафзояд. Бо гузаштани аксари ширкатҳо ба амалиёти дурдаст, фосилавӣ ё гибридӣ бинобар пандемияи COVID-19, шумораи кӯшишҳои вайрон кардани системаҳои иттилоотӣ ва дуздии маълумоти рақамӣ ба таври назаррас афзоиш ёфтааст. Дар байни ҳама намудҳои киберҷиноятҳо фишинг (Фишинг (англисӣ phishing, аз phone phreaking-"хакер кардани қуттиҳои телефонӣ" шикастани дастгоҳи телефонии худкор ва моҳидорӣ-"fishing") 1 навъи қаллобӣ дар интернет аст, ки барои дарёфти маълумоти мушаххаси корбар истифода мешавад. Огоҳиномаҳои қалбакӣ тавассути почтаи электронӣ аз бонкҳо, провайдерҳо, системаҳои пардохтӣ ва дигар ташкилотҳо мерасад, ки гиранда фавран маълумоти шахсиро интиқол ё навсозӣ мекунад.
Фишинг барои тиҷорат хатари хосе эҷод мекунад, зеро шахсияти корманд ба киберҷинояткорон дастрасӣ ба маълумоти арзишманд ва ҳассоси корпоративиро фароҳам меорад.
Тибқи гузориши “IBM Security”, шумораи ҳамлаҳои фишингӣ дар давраи карантини Ковид-19 чор маротиба афзоиш ёфтааст. Зарари миёна аз ихроҷи маълумот ба 3,92 миллион доллар расида, ҳаҷми миёнаи ихроҷ аз 25 ҳазор сабт зиёдро ташкил додааст, дар ҳоле ки зарари миёна аз талафи 1 сабтро IBM Security 150 доллар арзёбӣ мекунад.
Чӣ бояд кард қурбони қаллобон нашавем?
Имрӯзҳо бо кӯмаки интернет–манбаъҳо чорабиниҳои иттилоотӣ барои дастгирии гурӯҳҳои гуногуни терорристӣ роҳандозӣ гардида, ҷараёни амалиёти террористӣ ба нақша кашида мешавад ва иттилооти муфассал дар бораи ҳадафҳо ва объектҳои ҳамла ҷамъоварӣ мегардад. Ин гуррӯҳҳои тундрави радикалӣ дар интернет воситаҳои пардохти электронии маблағ ва дигар системаҳои техникиро васеъ истифода мебаранд. Маводи эҷодкардаи онҳо, ин воситаҳоест, ки асосан барои даъват, муроҷиат ва интиқоли навору дискҳои видеоӣ ва аудиоӣ тариқи интернет мебошад. Дар маҳсулоти мазкури интернетӣ иттилоот дар бораи амали террористӣ дар шароити мухталиф, дастурамал барои таҳияи дастгоҳҳои худсохти мунфаҷира ва шумораи зиёди видео дар бораи «қаҳрамониҳои» терррористон пахш карда мешаванд.
Аз ин лиҳоз, баҳри таъмини ҳимояи асосҳои сохти конститутсионӣ, амнияти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ҳуқуқу манфиатҳои шаҳрвандон, пешгирӣ кардани фаъолияти террористӣ, экстремистӣ, ҳолатҳои барангехтани кинаю адоват, низоъи миллӣ, нажодӣ, маҳалгароӣ, динӣ ва паст задании шаъну эътиборӣ миллӣ бо истифода аз шабакаи интернетӣ, Хадамоти алоқаи назди Ҳукумати ҶТ дар ҳамкории зич бо кормандони КДАМ ҶТ, ВКД ҶТ ва дар асоси аризаҳои Прокурори генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Ҳалномаҳои Суди Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон то ба имрӯз миқдори зиёди вебсайтҳои интернетиро дар системаи алоқаи барқии мобилӣ ва интернет-провайдерони ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон катъ (блок) намудаанд. Аз ҷумла дар сомонаҳои иҷтимоии “Facebook”, «Одноклассники» ва дигар барномаҳои мессенҷерӣ натиҷаи чунин фаъолият мавриди баррасию иҷро қарор дода шудааст.
Ҳамчунин дар асоси Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи алоқаи барқӣ” бо Моддаи 33. Истифодаи шабакоти алоқаи барқӣ ба манфиати идоракунии давлатӣ, мудофиа, амнияти миллӣ, ҳифзи тартиботи ҳуқуқӣ ва дар ҳолатҳои фавкулодда ва Моддаи 34 амали якҷояи операторон ва провайдерони хизмати алоқаи барқӣ бо мақоме, ки фаъолияти фаврии ҷустуҷӯро амалӣ мегардонанд.
Дар замони муосир аз ҳама хатарҳои мавҷуда хатари терроризм ва тахрибкорӣ зиёновар дониста мешавад, чунки дар сар то сари дунё қудратҳои ҷаҳонӣ аз ин тамоюл суиистифода намуда, мехоҳанд рақибони худро бо силоҳи терроризм мағлуб намоянд. Ҳар фарди ватандӯст дар асри ҳозира бояд дар заминаи худогоҳии миллӣ ва ҳувияти фарҳангӣ андешаҳои таҳмилиро сари вақт дарк намуда, аз интишори он ҷилавгирӣ кунад ва нагузорад, ки ин ҳаракатҳои ғайрирасмӣ ба шаҳрвандон сироят кунад.
Муовини Сардори Хадамоти алоқаи назди
Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон
Атоев Илҳомҷон Ҷалолович
