(«Ликбез» барои масъулини эродгир)

Вазорати фарҳанги ҶТ бо ирсоли 1 номаи эътирозӣ ба унвони идораи Газетаи мардумии СССР-аз 20.09.2019, таҳти №1-04/2597, ки бо имзои шахсии Шамсиддин Орумбекзода расидааст, ҳайати эҷодии ҳафтаномаро ба вайрон намудани муқаррароти моддаҳои 3-и Қонуни ҶТ «Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ва моддаҳои 4 ва 6-и Қонуни ҶТ «Дар бораи матбуоти даврӣ ва дигар воситаҳои ахбори омма» айбдор сохт. Дар номаи Орумбекзода аз ҷумла омадааст: «Дар мақолаҳо овардани мафҳумҳои «оппонентҳои мо», «муфаххирам», «ҷалабизм», «фархак-памперс», «тряпка-латтамард» ва бисёр дигар мафҳумҳо ба муқаррароти қонунҳои мазкур ҷавобгӯ набуда, маълумот ва ҷавобгарии муаллиф ва нашрияро талаб менамояд». Инчунин, дар идомаи нома гуфта мешавад, ки ҳангоми навишти ин калимаҳо имлои забони тоҷикӣ риоя нагаштааст.

Хуб, ҷаноби вазир! Дар масъалаи калимаҳои дигар чизе намегӯям, зеро агар хуб кобему ҷӯему омӯзем, ҳатман онҳо решаи тоҷикӣ хоҳанд пайдо кард, аммо ҳоло ман мехостам таваҷҷӯҳи шуморо ба 1 калима-«фархак» ҷалб намоям. Бояд бигӯям, ки фархак калимаи шевагӣ буда, мардуми кӯҳистони тоҷик аз қадимулайём 1 латтаеро печонида байни пои кӯдаки навзоду ширхор мегузоштанд, то ин ки либосҳои дигарашро тар накунад, фархак мегуфтанду ҳоло ҳам мегӯянд. Бовар дорам, ҳатман рӯи сибаи гоҳвораи шумо ва дигар нуктагирони газетаи мардумӣ, модаронатон ҳатман фархак мегузоштанд! Истифодаи ин калимаи зебои лаҳҷавӣ ба ҷои «ӯребча», ки аз памперси имрӯз қабулшуда садҳо км дур аст, чӣ бадӣ дорад!? Охир, ба истифода баровардани калимаҳои зебои лаҳҷавию шевагии забони тоҷикиро, ки ганҷинаи пурфайзи забони модарӣ ба ҳисоб мераванд, чанде пеш дар арафаи таҷлили Рӯзи забони давлатӣ Президенти ҶТ Эмомалӣ Раҳмон низ ба Шумо ва дигар масъулони ин соҳа таъкид ҳам карда буд:

«Дар раванди таҳияи дастурҳои истилоҳсозӣ ба лаҳҷаву шеваҳои забони тоҷикӣ, ки ганҷинаи пурфайзи забони модарӣ ба ҳисоб мераванд, бояд таваҷҷуҳи хос зоҳир карда шавад. Дар таркиби шеваҳои мардуми мо ҳазорон калимаҳои асилу ноби тоҷикӣ мавҷуданд, ки бо сабабҳои гуногун аз доираи истеъмол берун мондаанд. Вазифаи аввалиндараҷаи забоншиносону фолклоршиносон ин аст, ки зимни таҳқиқоту ҷустуҷӯҳои илмӣ чунин калимаҳоро аз дохили шеваҳо дарёфт карда, онҳоро ба доираи муомилоти забони адабии тоҷикӣ ворид намоянд.»

Эмомалӣ Раҳмон, 4.10.2019, ш.Душанбе

   Уребча-рӯмоли секунҷа ё памперс?

Калимаи уребча дар Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ маънои рӯмоли сегӯша ва ё секунҷаи занонаро дорад. Ҳатто тарҷумаи он бо забони русӣ низ «косынка» буда, дар саҳфаи интернетии «Вожаҷӯ» низ уребча ба маънои сарбандаки сегӯшаи занона омадааст. Кумитаи забон ва истилоҳоти назди Ҳукумати ҶТ бояд сари ин масъала ҷиддӣ андешад, ки чӣ гуна сарбандаки сегӯшаи занона имрӯз памперс шудаву кушоду равшан бо ин ном таблиғ мешавад.

Воқеан, ҳам калимаи уребча дар шеваи мардуми Суғд, хоса, Истаравшану Зафарободу Деваштичу Исфараву Конибодом ва Ашту Мастчоҳ хеле зиёд истифода шуда, чуноне ки модари ҳамкасби мо-Пӯлод Нуров иброз дошт, он ба маънии рӯмоли секунҷаест, ки занҳо дар иду тӯйу сур яктарафа карда мебастанду ба ҷашн мерафтанд. Арӯсони нав низ рӯмоли сегӯшаро гирди тоқӣ баста, ба сар мекарданд. Дар ин бора ба мо ҳатто холаи кӯлобӣ-момаи Бибихоли 82 сола аз н.Ҳамадонӣ, ки меҳмони духтараш буд, иттилоъ дод. Холаи Бибихол низ афзуд, ки арӯсони суғдӣ рӯмоли сегӯшаро ба сар қаҷ баста, онро уребча мегӯянд. Дар Кӯлоб ин тарзи рӯмолбандиро «чунг ё чунгак» мегӯянд. Ин маъниро боз 10 нафар занони рӯзгордида низ тасдиқ намуданд ва ҳоло боз ҳам суол ба Гавҳарбону Шарофзода ва Шамсиддин Орумбекзода дорем, ки чаро ва чигуна уребчаро аз тоқи сари арӯсон то таки кӯдак фаровардаву памперс кардаанд? Оё ҷои таҳқири уребчаи бонувони шимол, «памперсу подгузник»-ро фархак гӯем, беҳтар нест!? Ба пиндори мо фархак 100% метавонад номи русии «памперс» ё «подгузник»-ро иваз намояд ва ин дурусттарин намунаи тарҷумаи ин калимаҳост, на уребчае, ки ҳоло ба пуррагӣ истифода мебаред! Мо Метавонем!

Мину Аминзода, СССР