15.02.2018. Дар 10 соли охир, 4 президенти ҷамоҳири Осиёи Марказӣ-Қазоқистон, Қирғизистон, Тоҷикистон ва Ӯзбекистон, барои нахустин бор дар шаҳри Остона-пойтахти Қазоқистон ҷамъ омаданд, то робитаҳояшонро густариш бахшанд.
Президенти Қазоқистон, Нурсултон Назарбоев-мизбони ин саммит, дар оғоз гуфт, ин ҷамъомад бо ибтикори Шавкат Мирзиёев-президенти Ӯзбекистон ташкил ва баргузор шуд:
"Қазоқистон ҳамеша аз равобити зичи тиҷоратӣ бо давлатҳои ҳамсоя ҷонибдор аст, хосса, дар Осиёи Марказӣ, ки бо ҳам таъриху фарҳангу фаҳмишу назари муштарак дорем. Иттиҳоди кишварҳои мо ба фоидаи ҳамаи бошандагони минтақа аст ва рушди тиҷорату амнияти минтақавиро мустаҳкам мекунад".
Хадамоти матбуоти президенти Тоҷикистон низ гуфт, президент Эмомалӣ Раҳмон дар ин нишаст эълон кард, ки ҷонибдори истифодаи дурусту одилона аз манобеъи обу энергетика аст. Эмомалӣ Раҳмон дар ин нишаст бо таъкид гуфт, ки «Тоҷикистон барои кишварҳои ҳамсояи худ дар масъалаи об ҳеҷ гоҳ мушкил эҷод накарда буд ва нахоҳад кард. Мо ҳамсояҳои худро ҳеҷ гоҳ бе об нахоҳем гузошт. Боварӣ дорам, ки муколамаи озод, таҳкими ҳамдигарфаҳмӣ ва рушди ҳамкории созанда метавонад ба амалишавии ҳадафҳои мо дар ин самт мусоидат намояд.”
Э.Раҳмон ҳамкории минтақавиро як зарурати бебаҳси замон номида, аз тағйири мусбат дар муносибати кишварҳои ҳамсоя изҳори қаноатмандӣ кард.
Назарбоев чанд соат пеш аз оғози саммит бо ҳамтои қирғизи худ-Сооронбой Ҷеенбеков мулоқот карда, бо ишора ба Кремл гуфт, ки «5 кишвари Осиёи Марказӣ метавонанд, тамоми масъалаҳои минтақавиро худашон ҳал кунанд ва ҳеҷ зарурате нест, ки мо барои ҳалли масъалаҳои давлатҳои Осиёи Марказӣ аз берун одам даъват созем. Ин тавонро дорем, ки ҳамаи масъалаҳоро худамон ҳал кунем. Ҳадафи мулоқоти низ ҳамин аст".
Назарбоев 1 рӯз пеш аз нишаст дар алоҳидагӣ бо Э.Раҳмон дидору гуфтугӯ карда, президентҳо зери созишномае имзо гузоштанд, ки ба шаҳрвандони 2 кишвар ҳақ медиҳад, дар қаламрави якдигар 30 рӯз бе регистратсия ва бо сабтином 3 моҳ озод гаштугузор кунанд.
Назарбоев ҳамчунин дар мулоқот бо Шавкат Мирзиёев бо хушнудӣ гуфт, дар тӯли 1 соли баъди ба қудрат расиданаш кору мушкили зиёдеро ҳал намуд, ки даҳсолаҳо боз дар бунбаст қарор доштанд:
"Рӯҳияи мо аз он чӣ дар гузашта буд, хело тафовут дорад... Имрӯз мо бо ҳамтоҳо-бародаронамон мулоқот мекунем ва хушбахтам, ки Шумо омадед".
Назарбоев дар поёни мулоқот бо ҳамтоёни худ аз нерӯву рӯҳияи нав дар ОМ сӯҳбат карда гуфт: "Раҳбарон барои дарёфти роҳи одилонаи истифодаи захираҳои об дар минтақа, рушди тиҷорат ва мулоқоти минбаъда дар остонаи Наврӯз гирди ҳам омаданд".
Ҳарчанд касе равшан ҳарф назад, аммо аз ишорот фаҳмида мешуд, ки сабаби кашмакашу ҳамдигарбадбинӣ, хусумат, роҳбандӣ ва бадбахтиҳо дар ОМ собиқ президенти Ӯзбакистон Ислом Каримов будааст, ки баъди маргаш тамомии кишварҳои осиёӣ ба тавофуқ расиданду марзу роҳҳои ҳамдигариро кушоданд. Тавре Назарбоев гуфт, «Мо медонем, ки садҳо ҷавони Тоҷик дар минаҳои ҳамсоякишвар, ки ҳамакнун (баъди марги Каримов-ред.) поккорӣ шудаанд, фавтида буданд. ОМ акнун ба марҳалаи нави ҳамкорӣ гузашт!». Воқеан ҳам маҳз Каримов буд, ки намехост ҳамоиши 5 кишвари ҳамсуд ва ҳамсоя баргузор шавад ва худаш низ ба чунин маъракаҳо намерафт!
Маврид ба зикр аст, ки ин нахустин нишасти лидерони минтақа бе ҳузури Маскав буд. Дар ин саммит президенти Туркманистон Қурбонгулӣ Бердимуҳаммадов низ шахсан ширкат накард, вале раиси парламенти худ-Оқҷа Нурбердиеваро фиристод. Сарони Осиёи Марказӣ ба хулосаву қароре расиданд, ки ҳамасола дар остонаи Наврӯз бо навбат мулоқот мекунанд ва мулоқоти навбатӣ соли оянда дар Тошканд-пойтахти Ӯзбекистон баргузор хоҳад шуд.