Искандари Хатлонӣ (Искандар Идиев) 12 октябри соли 1954 дар хонаводаи омӯзгорон дар шаҳри Кӯлоб ба дунё омадааст. Пас аз хатми мактаби миёна таҳсилро дар Омӯзишгоҳи сохтмонии шаҳри Душанбе идома дод. Аммо меҳру муҳаббат ба фарҳангу адаб ва шеъру шоирӣ, ӯро ба Донишкадаи адабии Максим Горкий ба шаҳри Маскав овард. Ҳамзамон бо донишҷӯӣ вай барои бахши бурунмарзии радиои шуравии «Ин ҷо Маскав» хабарнигорӣ мекард. Пас аз анҷоми таҳсил дар Маскав, Искандар муддате дар ҳафтаномаи «Адабиёт ва санъат» кор мекард. Он замон Шуравӣ бо Афғонистон ҷанг дошт ва ӯро барои мутарҷимӣ ба ин кишвар фиристоданд, зеро ба гуфтаи дӯстонаш, Искандар на танҳо донандаи забони модарии хеш, балки яке аз беҳтарин мутарҷимони забони русӣ ба дарӣ дар Иттиҳоди Шӯравӣ буд ва суҳбатҳои сармушовири руси раисҷумҳури Афғонистонро ба форсии ноб ва гуфтаҳои раҳбари Афғонистонро ба русии фасеҳ баргардон мекард.
Ҳамзамон бо мутарҷимӣ Искандар Идизода устоди Донишгоҳи улуми иҷтимоии Кобул низ буд. Дар ин замон буд ки севумин маҷмуаи шеъраш — «Садои пои вожаҳо» дар Кобул дар соли 1988 ба табъ расид. Нахустин шеърҳои Искандари Хатлонӣ ҳанӯз дар айёми мактаби миёна дар охири даҳаи 1960 ва аввалҳои даҳаи 1970 дар матбуоти шаҳрӣ, вилоятӣ ва ҷумҳуриявии Тоҷикистон чоп шудааст. Искандар пас аз хурӯҷи нируҳои Шуравӣ аз Афғонистон дар феврали 1989 ба Маскав баргашт ва фаъолияташро дар заминаи хабарнигории байнулмиллалӣ оғоз кард ва дар авоили даҳаи 1990 хабарнигори бахши порсии радиои Би-Би-Си шуд.
Дар поёни даҳаи 1980 Искандар ки ҳамвора дар пайи ташкили маҳфили сиёсии рӯшанфикрон буд, яке аз бунёдгузорони нахустин маҳфили сиёсии Тоҷикистон «Рӯбарӯ» (1988) ва ҷунбиши мардумии «Растохез» (1989) шуд. Вай дар муборизаи рӯшанфикрон барои мақоми давлатии забони порсии тоҷикӣ аз пешсафони ин набард буд. Искандар яке аз ангуштшумор фаъолоне буд ки шаҳодати ҷавонон ба дасти ҳукумати шуравии Тоҷикистон дар Баҳманмоҳи хунини 1990-ро маҳкум кардаанд. Пас аз бозгашт ба Маскав дар оғози даҳаи 1990 Искандар нахустин нашрияи озоди тоҷикӣ, «Мужда»-ро таъсис дод ки ба хатти тоҷикӣ ва порсӣ мунташир мешуд ва ӯ аз он бисёр ифтихор мекард, ки пуле миёни порсизабонони ҷаҳон устувор кардааст. Искандар аз соли 1995 то лаҳзаи марг хабарнигори муваффақи радиои Озодӣ буд. Ӯро 21 сентябри 2000 дар Маскав куштанд ва кушандагонаш то кунун дастгир нашудаанд.
ХУДОВАНД МАКОНИ ОХИРАТАШОНРО ҶАННАТ ГАРДОНАД!!!

ҒУРУРИ НИЁГОН
Дар xуни ман ғурури ниёгон нуҳуфта аст,
Хашму ситези Рустами Дастон нуҳуфта аст.
Дар тангнои синаи ҳасраткашидаам,
Гаҳвораи басирати мардон нуҳуфта аст.
Хоки маро ҷазираи xушке гумон мабар,
Дарёи бекарону xурӯшон нуҳуфта аст.
Холӣ дили маро ту зи тобу тавон мадон,
Шери жиён миёни найистон нуҳуфта аст,
Пиндоштӣ ки решаи пайванди ман гусаст.
Дар синаам ҳазор Хуросон нуҳуфта аст.

Нуралӣ Хоркашев,
журналист