Казак Яров

Баъди ғалабаи инқилоби Бухоро дар соли 1920 ва таъсис ёфтани Ҷумҳурии автономии Тоҷикистон дар ҳайати РСС Ӯзбекистон дар ҳудуди Тоҷикистони имрӯза то нимаи солҳои 30 – юм ҳаракатҳои босмачигарӣ идома кард. Задухӯрдҳои хунин байни ҳукумати нав ва боқимондаҳои босмачиён аслан дар ҷануби кишвар ва навоҳии сарҳадӣ бо Афғонистон доман густурда буд.

Дар давраи ҳукумати пешин сари мавзӯи ҳуҷуми аскарони сурх ва амалиётҳои ҷангӣ дар ҳудуди давлати ҳамҷавор сухан нашнидаву нахонда будем. Дар китобҳои дарсии мактаби миёна низ аз ин боб маълумоте ба назар намерасид. Танҳо дар суҳбати нафарони солдидаи он замон (солҳои 60 – 70 уми асри гузашта) гоҳе мешунидем, ки армияи сурх дар он сӯи сарҳади давлатӣ низ амалиёт гузаронидааст. Боқӣ ҳич…

Боре дигар, 20 сол қабл, ҳангоми таҳияи (варианти 1 – уми) китоби «Данғара» (соли 2002) бо бархӯрд бо ҳаёту рӯзгори яке аз мубризони роҳи озодӣ, инқилобчии матин, ходими давлатӣ Қазоқ Ёров (дар паспорт Яров Казак), собиқ раиси комиҷроияи ноҳияи Данғара бобати мавзӯи болозикр огаҳӣ ёфтам. Айни авҷи задухӯрдҳои тарафайн дар кишвар бо роҳбарии лашкаркаши маъруф Будёний, ба тахмин нимаи солҳои 20 – уми асри гузашта, воқеан аскарони сурх дар он сӯи рӯди Ому бар зидди босмачиҳо размида будаанд. Аммо аз ин боб асноди хаттӣ муҳайё нагашт.

Солҳои охир дар расонаҳои Россия дар ин мавзуъ мақолаҳо расонаӣ шуниданд. Соли 2018 китоби «Разведка: ҷосусҳо, муҳорибаҳо, суиқасд» (Душанбе, «Шарқи озод», тарҷумон Қурбон Мадалиев) ба табъ расид. Дар маҷмуаи таҳти назар, дар бораи дар он сӯи рӯди Ому гузарондани амалиёти ҷангӣ бар зидди дастаҳои зиёди афғонӣ ва босмачиёни «худӣ» маводи ҷолибе бо номи «Ҳалокати Лоуренси шуравӣ» ҳаққонияти гуфтаҳои болоро ёфтам. Аз он хусус, ки аскари ҷавони тоҷик Яров Казак дар он амалиёт иштирок дошт ва ё на сухане набуд, ва аз ин боб то кунун маълумоти хаттие рӯи даст надорем.

Дастаи 2 ҳазорнафара

Сари мақсад меоем, 15 аперели 1929 сарҳади шуравию афғонро дастаи 2 ҳазорнафараи саворони либоси низомии афғонӣ дар бари ба назар аҷоибу ғароибе убур кард.

12.07.1943. Дар рафти муҳорибаи Курск, наздики деҳаи Прохоровка бузургтарин набарди тонкии Ҷанги ҷаҳонии 2-ум ба вуқӯъ пайваст.

12.07.1988. Шӯрои вилоятии Қарабоғи Кӯҳӣ эълон намуд, ки Вилояти мухтори Қарабоғи Кӯҳӣ аз ҳайъати Озарбойҷон берун меояд.

13.07.1955. Дар СССР аввалин шумораи маҷаллаи «Адабиёти хориҷӣ» ба чоп расид. Ин маҷалла дар давраи пешазҷангӣ бо номи «Адабиёти интернатсионалӣ» рӯи чоп меомад ва бештари асарҳои адибони хориҷӣ дар он ба чоп мерасиданд.

13.07.1962. Дар заводи тракторсозии ба номи Кирови шаҳри Ленинград аввалин трактори К-700 «Кироветс» сохта ба истифода дода шуд. Ин трактор яке аз беҳтарин тракторҳои Иттиҳоди Шӯравӣ ба шумор мерафт ва дар хоҷагии қишлоқи кишвар васеъ истифода мешуд.

14.07.1941.Артиши Сурх дар рафти ҶБВ барои аввалин бор тӯпхонаи реактивии БМ-13 ё ҳамон «Катюша»-ро мавриди истифода қарор дод. Катюшаҳо истгоҳи роҳи оҳани шаҳри Оршаро тирборон намуда, ба душман зиёни калони ҷониву молӣ расониданд.

15.07.1917.Намояндагони ҳизби кадетҳо ба нишони эътироз аз иқдоми вазирони чап барои эътирофи мухторияти Украина аз ҳайати Ҳукумати муваққат берун омаданд.

15.07.1923. Дар СССР аввалин ширкати давлатии ҳавоӣ «Аэрофлот» таъсис дода шуд ва худи ҳамин рӯз аввалин хатсайри ҳавоии СССР бо масири Маскав-Нижний Новгород ба кори худ шурӯ кард.

15.07.1975.Аввалин парвози кайҳонии муштараки СССР ва ИМА. Киштии кайҳонии шӯравӣ «Союз-19» ва киштии кайҳонии амрикоӣ «Апполон» дар фазо бо ҳам васл гардиданд.

16.07.1920.Кишварҳои Антанта муҳосираи иқтисодии СССРро қатъ карданд ва миёни СССР ва кишварҳои Ғарбӣ хариду фурӯши коло роҳандозӣ гардид.

17.07.1917. Дар рӯзномаи “Единство” («Ваҳдат»), ки ба инқилобиёни плехановӣ тааллуқ дошт, мақолаи журналисти рус Г.Алексинский ба чоп расид. Дар ин мақола рӯзноманигор иддао мекард, ки Ленин ва ҳизби болшевикӣ аз ҷониби Олмон маблағгузорӣ мегарданд.