04.02.2021. Соат дар Душанбе 11:00 дақиқа. Нишасти хабарии Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон. Дар ин нишаст Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар ҶТ Умед Бобозода ва муовини Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Раҷабмо Ҳабибулозода ширкат доштанд. Умед Бобозода кӯтоҳ фаъолияти ниҳодашро дар соли 2020 ба самъи хабарнигорон расонд. 

Ӯ аз ҷумла гуфт, ки дар соли 2020 дар мақомоти зертобеъаш 1946 адад муроҷиати шахсони воқеъӣ ва ҳуқуқӣ ба қайд гирифта шудааст. 436 нафар ба таври хаттӣ ва 1510 нафар ба таври шифоҳӣ ба ваколатдор муроҷиат кардаанд. 

Баъди ӯ муовинаш Раҷабмо Ҳабибулозода, Ваколатдори оид ба ҳуқуқи кӯдак дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба хабарнигорон аз фаъолияти ниҳодаш ҳисобот дод. Раҷабмо Ҳабибуллозода гуфт, ки Ваколатдор оид ба ҳуқуқи кӯдак дар ҶТ тибқи Стратегияи мушахасс амал мекунад. Ӯ гуфт, ки ниҳоди зертобеъаш дар соли 2020, 298 муроҷиатро ба қайд гирифтааст. Сабаби камтар муроҷиат кардани шаҳрвандонро Ҳабибулозода, дар пандемияи вирсуи карона медонад.  

Ба гуфти Ҳабибулозода, асоси фаъолияти Ваколатдориро, пешгирии ҷинояти кӯдакон, гузаронидани санҷишу мониторинг, баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии кӯдакон ва ғ. ташкил медиҳанд.

Ваколатдор ва кӯдакони талбанда

Раҷабмо Ҳабибулозода ба саволи хабарнигори СССР, ки “чаро Ваколатдорӣ аз ҳуқуқӣ кӯдаконе, ки дар кӯчаҳо гадоӣ мекунанд ва инчунин кӯдакони ҷӯгӣ ҳимоят намекунад ва оё ниҳоди зертобеъаш барои ин атфол барнома ё нақшае дорад?”, гуфт: 

-Бале мо аз мушкил огоҳем, вале нақшаи мушаххасе айни ҳол надорем. Ин атфол дар гурӯҳи риск қарор доранд ва мо дар ин самт ҳамроҳ бо ВКД кор мекунем. Албатта, ҳалии ин мушкил бештар ба ВКД марбут мегардад. Падару модар низ нақши зиёд доранд ва дар ин самт низ кор кардан лозим меояд. 

Ваколатдор ва ҷӯгибаччаҳо

-Аммо қазияи ҷӯгиҳо фарқ мекунад-гуфт хонум Ҳабибуллозода ва афзуд-Ин тоифа бо суннатҳои хоси худашон зиндагӣ мекунанд. Мо чандин бор ба масъалаи дарс нахондани фарзандони ҷӯгиҳо сару кор доштем. Ман худам дар Колхозобод маҷлис доир карда, ба ҷӯгиҳо тавсия додам, фарзандонашонро аз ҳаққи таҳсил маҳрум накунанд. Аммо ин мардум бо қавоиди худашон зиндагӣ мекунанд ва дар фарҳангашон ба таълим аҳамияте қойил нестанд. Ин масъала бояд ба таври ҷиддӣ дар ниҳодҳои марбутаи ҳокимияти давлатӣ баррасӣ гардад ва мо низ дар навбати худ, ҳар кӯмаке аз дастамон меомадаро мекунем... 

Зӯри давлат ба ҷӯгӣ намерасад?

Ин иддаои омбудсменро чи ҳел фаҳмем? Яъне зӯри 1 давлат бо тамомии ниҳодҳои ҳуқуқӣ ва мақомоти қудратияш ба 5-6 қабилачаи лӯлӣ намерасад? Воқеан ҳам, тавре дар 1 матлаб дар СССР навишта будем, ҳатто зӯри Сталин ба ҷӯгиҳо нарасида буд. Вале гап сари ин аст, ки бо ин қавм дар даврони советӣ бархӯрд ҳасана набуд ва онҳоро чун қавми кӯчиву талбанда, лӯлӣ ва сиган расман шинохта буданд. Рӯиҳамрафта, дар он даврон нуфузи аҳолӣ аз 200 млн гузаштаву ба 300 млн такя мезад. СССР шашяки кӯраи Заминро фаро мегирифт. Ҳоло бошад чунин нест!!!

Дар шароити кунунӣ, метавон 5-6 деҳаи ҷӯгинишинро танзим кард (Кумитаи дин 9 млн нафарро тонисту 900 ҷӯгиро наметавонад?). Кӯдак ҷӯгӣ аст, папуас аст, ҳинду аст, тоҷик аст, ӯзбек аст...бояд дар Тоҷикистон мактаб равад ва илм омӯзад!

Яъне то рӯзе, ки ниҳодҳои қудратӣ ва ҳатто Ваколатдори ҳуқуқи кӯдак ҳифзи манофеи ҷӯгибаччаҳоро ба зимма намегиранду баҳона меҷӯянд, ин мушкил муаллақ мемонад.

Никоҳи ғайриқонунӣ

Дар ҳамин маврид, 1 нафари бо урфу одати лӯлиҳо аз наздик ошно гуфт, никоҳи моногаммӣ-бисёрзанӣ дар миёни ин қавм хеле зиёд асту 1 мард метавонад то 4-5 зан бигирад. Аз сӯи дигар ҷӯгиҳо духтарчаҳои 12-13 соларо ба никоҳ медароранд ва ин кӯдакон дар бисёр маврид дар синни 13-14 солагӣ аллакай кӯдакдор мешаванд-афзуд манбаъ.

Агар вазъ чунин аст (мо бовар дорем, ки маҳз чунин аст!), пас мақомот бояд бо қавми ҷӯгӣ аз қонуну қавоиди роиҷ кор бигаранд ва муттаҳамонро ба ҷавобгарӣ кашанд. Дар сурати акс бояд расман Қонуне қабул карду Қабилаи Ҷӯгиро қавми вежа ва берун аз доираи қонунҳои роиҷи ҶТ унвонгузорӣ намуд ва ба паспортҳояшон тамғаи ҶӮГӢ ё ЛӮЛӢ гузошт.

Онҳо зидд нестанд. ЗАГС ва мақомоти дахлдор дар ин самт коҳилӣ доранд. Парлумон низ бояд ба ин мавзуъ ҷалб гардад, агар дар андешаи ҳифзи номус ва шарафи миллист. Мо метавонем!

М. Салимшоев

СССР