5 феврали соли 2020 дар Бонки миллии Тоҷикистон нишасти матбуотӣ оид ба ҷамъбасти фаъолияти низоми бонкӣ дар соли 2019 тибқи Нақшаи ташкил ва гузаронидани нишастҳои матбуотӣ дар вазорату идораҳо, ташкилоту муассиса, мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ВМКБ, вилоятҳо, шаҳри Душанбе ва шаҳру ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ оид ба ҷамъбасти фаъолият дар соли 2019 мутобиқи амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 15 сентябри соли 2011, № АП-1729 баргузор гардид.
Дар оғози нишаст Раиси Бонки миллии Тоҷикистон Ҷамшед Нурмаҳмадзода изҳор дошт, ки Бонки миллии Тоҷикистон сиёсати самарабахши пулию қарзӣ ва асъории худро баҳри нигоҳдории сатҳи муътадили нархҳо, танзими ҳаҷми пул дар иқтисодиёт, таъмини суботи молиявӣ ва мусоидат ба рушди устувори иқтисодиёт равона намуд.
Маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ (ММД)
ММД-и кишвар дар соли 2019 ба 77,4 млрд. сомонӣ баробар шуда, афзоиши воқеии он 7,5 фоизро ташкил дод, ки нисбат ба соли қаблӣ 0,2 банди фоизӣ зиёд мебошад. Дар ин давра ба рушди иқтисодиёт афзоиши истеҳсоли маҳсулоти саноатӣ 13,6 фоиз, гардиши савдои чакана 9,6 фоиз, кишоварзӣ 7,1 фоиз ва хизматрасонии пулӣ 2,9 фоиз мусоидат намуд.
Таваррум
Дар соли 2019 новобаста аз таъсири омилҳои мавсимӣ, маъмурӣ ва берунӣ дар натиҷаи татбиқи самараноки сиёсати зиддитаваррумӣ бо истифодаи фишангҳои монетарӣ ва муътадил гардонидани вазъи бозори дохилии асъор, сатҳи таваррум дар доираи дурнамои пешбинишуда (7,0 фоиз +/-2 б.ф) ҷамъбаст гардида 8,0 фоизро ташкил намуд.
Тибқи таҳлилҳо, дар ин давра қиматшавии нархи воридоти орди навъи якум, гандум ва дар бозори дохилӣ болоравии нархи чорвои калони шохдор ба нархи орд, гандум ва гӯшти гов таъсири худро расонид.
Дар баробари ин, дар таркиби нарху тарифҳои хизматрасониҳои пулӣ ба аҳолӣ бештар болоравии нархи қувваи барқ ва хизматрасониҳои нақлиётӣ (нақлиёти ҳавоӣ) ба амал омад, ки омили мазкур маъмурӣ ба ҳисоб меравад.
Сиёсати пулию қарзӣ
Бо мақсади коҳиш додани фишорҳои таваррумӣ ва қурбӣ, идоракунии самараноки сатҳи пардохтпазирии бонкҳо, нигоҳ доштани раванди муътадилии ҳаҷми пул, рушди низоми молиявӣ ва бозори аввалияи коғазҳои қиматнок, дар соли ҳисоботӣ 141 музоядаи фурӯши коғазҳои қиматноки Бонки миллии Тоҷикистон дар ҳаҷми 16,2 млрд. сомонӣ баргузор гардид.
Инчунин, бо мақсади танзим намудани ҳаҷми пул дар муомилот амонатҳои шабонарӯзӣ дар ҳаҷми 123,2 млрд. сомонӣ ҷалб гардиданд, ки нисбат ба соли гузашта 3,1 маротиба зиёд мебошад.
Бонки миллии Тоҷикистон бо назардошти дурнамои вазъи иқтисоди берунию дохилӣ ва нисбатан коҳиш ёфтани таъсири хавфҳои эҳтимолӣ меъёри бозтамвилро тадриҷан аз 14,75 фоиз то 12,25 фоизи солона (2,5 банди фоизӣ) паст намуд.
Қурби пули миллӣ
Тағйирёбии қурби пули миллӣ дар соли 2019 дар маҷмуъ муътадил арзёбӣ гардида, қурби расмии он (қурби миёнавазни хариду фурӯши доллари ИМА дар бозорҳои байнибонкӣ ва дохилибонкӣ) танҳо 2,7 фоиз коҳиш ёфтааст, ки ин нисбат ба соли гузашта 4,2 фоиз камтар аст. Қайд намудан зарур аст, ки ин коҳишёбӣ асосан дар натиҷаи гузаронидани тасҳеҳи (коррексияи) якдафъаинаи қурби расмӣ дар санаи 20 августи соли 2019 ба андозаи 2,76 фоиз ба амал омадаст.
Дар соли 2019 қурби фурӯши доллари нақди ИМА дар бозори ғайрибонкӣ 0,1 фоиз коҳиш ёфта, фарқияти байни ин қурб ва қурби расмӣ, дар санаи 31 декабри соли 2019 ба 1,1 фоиз баробар шудааст (дар ҳамин давраи соли 2018 ин фарқият ба 3,9 фоиз баробар буд).
Дар давраи ҳисоботӣ ҷиҳати идоракунии самаранок ва афзун намудани захираҳои байналмилалӣ таъминнокии моҳи воридотии захираҳои умумии хориҷӣ ба 5,3 моҳи воридотӣ расонида шуд (нишондиҳандаи воридот тибқи маълумоти Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон).
Низоми бонкӣ
Ба ҳолати 31 декабри соли 2019 дар ҷумҳурӣ дар маҷмӯъ, 75 ташкилоти қарзии молиявӣ аз ҷумла 16 бонк, 1 бонки исломӣ, 22 ташкилоти амонатии қарзии хурд, 6 ташкилоти қарзии хурд ва 30 фонди қарзии хурд, инчунин 328 филиал ва 1500 маркази хизматрасонии бонкии ташкилотҳои қарзии молиявӣ фаъолият менамоянд.
Дороиҳои умумии ташкилотҳои қарзии молиявӣ ба санаи 31 декабри соли 2019 22,0 млрд. сомониро ташкил дода, нисбат ба ҳамин санаи соли қаблӣ 3,7 фоиз зиёд шудаанд. Сармояи тавозунӣ бошад, 5,3 фоиз афзоиш ёфта, ба 6,2 млрд. сомонӣ баробар шуд.
Пасандозҳо
Ба ҳолати 31 декабри соли 2019 бақияи умумии пасандозҳо 9,7 млрд. сомониро ташкил дод, ки нисбат ба ҳамин давраи соли 2018 18,4 млн. сомонӣ зиёд мебошад. Ҳаҷми бақияи пасандозҳо бо пули миллӣ 8,5 фоиз зиёд ва бо асъори хориҷӣ бошад, 7,8 фоиз коҳиш ёфт. Ҳиссаи онҳо дар таркиби бақияи умумии пасандозҳо бо пули миллӣ 53,1 фоиз ва бо асъори хориҷӣ 46,9 фоизро ташкил медиҳад (дар соли 2018 мутаносибан 49,0 фоиз ва 51,0 фоиз буд), ки ин аз тадриҷан паст шудани сатҳи долларикунонии иқтисодиёт ва зиёд шудани эътимоди аҳолӣ ба пули миллӣ шаҳодат медиҳад.
Маблағгузории қарзӣ
Дар соли 2019 ҳаҷми умумии қарзҳои додашудаи ташкилотҳои қарзӣ 9,6 млрд. сомониро ташкил дод, ки нисбат ба соли 2018 25,5 фоиз ё 1 942,5 млн. сомонӣ зиёд мебошад. Ҳаҷми бақияи умумии сандуқи қарзӣ ба 9,8 млрд. сомонӣ баробар шуда, 12,0 фоиз ё 1 048,1 млн. сомонӣ афзуд.
Аз ҳаҷми умумии қарзҳои дар ин давра додашуда 46,1 фоиз ё 4 405,7 млн. сомонии он ба соҳибкории истеҳсолӣ рост меояд, ки ин нисбат ба ҳамин давраи соли қаблӣ 37,0 фоиз ё 1 188,5 млн. сомонӣ зиёд мебошад. Аз рӯи соҳаҳо бошад, ба истеъмолот 25,7 фоиз, саноат 21,6 фоиз, савдои хориҷӣ 14,0 фоиз, кишоварзӣ 13,6 фоиз, хизматрасонӣ 13,0 фоиз, сохтмон 7,9 фоиз ва дигар соҳаҳо 4,2 фоиз рост меояд.
Ҷалби бонувон ба низоми бонкӣ
Дар соли 2019 аз шумораи умумии кормандони низоми бонкӣ 6 063 нафарро бонувон (ё 35,2 фоиз) ташкил медиҳанд, ки нисбат ба ҳамин давраи соли гузашт 599 нафар зиёд мебошад. Аз ин теъдод 3 124 нафар зан ҳамчун кормандони фронт офис фаъолият намуда, 641 нафар ё 21,2 фоизи онҳо вазифаҳои роҳбарикунандаро ба зимма доранд.
Низоми пардохт
Ба ҳолати 31 декабри соли 2019 шумораи банкоматҳо ва терминалҳои электронӣ дар ҷумҳурӣ мувофиқан 878 адад ва 5 348 ададро ташкил намуда, дар муқоиса ба ҳамин санаи соли қаблӣ шумораи банкоматҳо 200 адад ва терминалҳои электронӣ 849 адад зиёд шудааст.
Шумораи умумии суратҳисобҳои бонкии барои муштариён дар ташкилотҳои қарзӣ кушодашуда нисбат ба ҳамин санаи соли қаблӣ 15,4 фоиз афзоиш ёфта, 4 057 782 ададро ташкил намуд, ки ин аз беҳтар гардидани фарогирии аҳолӣ бо хизматрасониҳои бонкӣ шаҳодат медиҳад.
Миқдори умумии кортҳои пардохтии аз ҷониби бонкҳои ватанӣ ба муомилот баровардашуда ба санаи ҳисоботӣ 2 483,9 ҳаз. ададро ташкил дод, ки ин нишондиҳанда нисбат ба соли 2018 36,7 фоиз зиёд мебошад. Миқдори дорандагони кортҳои пардохтӣ бошад, 35,1 фоиз афзуда, 2 420,6 ҳаз. нафарро ташкил намуд.
Муроҷиати шаҳрвандон
Дар самти ҳимояи ҳуқуқҳои истеъмолкунандагони хизматрасониҳои молиявӣ Бонки миллии Тоҷикистон қабули муроҷиати шаҳрвандонро тариқи шифоҳӣ, телефонӣ, хаттӣ ва тавассути почтаи электронӣ ба роҳ мондааст, ки дар маҷмӯъ 2 906 адад дархосту шикояти муштариён, аз ҷумла 79 адад ба воситаи Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, 1 644 адад тариқи телефони боварӣ, 809 адад ҳангоми қабули шаҳрвандон ва 374 адад муроҷиат бевосита ба Бонки миллии Тоҷикистон ворид гардиданд, ки тибқи тартиби муқарраргардида ва дар доираи салоҳияти ҷойдошта аз рӯи онҳо чораҳои дахлдор андешида шуданд.
Бахши суғурта
Шумораи ташкилотҳои суғуртавӣ ба ҳолати 31 декабри соли 2019 19 ададро ташкил дод, ки аз ин 2 адад ташкилоти суғуртавии давлатӣ буда, 16 адад ташкилоти суғуртавии ғайридавлатӣ мебошанд. Инчунин, дар бозори суғуртаи кишвар 1 адад Маркази дастгирии суғуртаи мутақобила амал мекунад.
Маблағҳое, ки дар соли 2019 аз ҷониби ташкилотҳои суғуртавӣ ба мизоҷон ҷуброн карда шуд, 14 877,58 ҳазор сомониро ташкил дод. Инчунин, уҳдадориҳои ташкилотҳои суғуртавӣ дар соли ҳисоботӣ маблағи 96 302 386,62 ҳазор сомониро ташкил дод, ки ин нисбат ба соли 2018 ба андозаи 6,7 фоиз коҳиш ёфтааст.
Робитаҳои байналмилалӣ
Бонки миллии Тоҷикистон дар давраи ҳисоботӣ бо мақсади рушди низоми бонкӣ ҳамкориҳои судмандро бо Хазинаи Байналмилалии Асъор, Бонки Ҷаҳонӣ, Бонки Аврупоии Таҷдид ва Рушд, Бонки Осиёии Рушд, Бонки Исломии Рушд, Бонки Давлатии Рушди Хитой, Бонки Рушди Авруосиё, фондҳои байналмилалӣ, Бонкҳои марказӣ (миллӣ) ва сохторҳои бонкии кишварҳои хориҷи дуру наздик тақвият бахшид.
Дар натиҷаи ба роҳ мондани ҳамкориҳои самарабахш дар соли 2019 низоми бонкии кишвар 114,1 млн. долл. ИМА қарз ва сармоягузориҳои мустақими хориҷӣ ҷалб намуд, ки нисбат ба соли қаблӣ 32,0 фоиз зиёд мебошад.
Дар қисмати саволу ҷавоби нишасти матбуотӣ, намояндагони воситаҳои ахбори оммаи дохилию хориҷӣ ба саволҳои худ дар мавриди нақши низоми бонкӣ дар татбиқи ҳадафи чоруми стратегии кишвар – саноатикунонӣ, ислоҳот дар низоми бонкӣ, вазъи макроиқтисодӣ, сиёсати пулию қарзӣ ва асъорӣ, сатҳи таваррум, ҷалби сармояи хориҷӣ ба низоми бонкӣ ва дар маҷмӯъ ба иқтисодиёт, идоракунии захираҳои байналмилалӣ, сиёсати қарздиҳӣ, аз ҷумла қарзҳои ипотекӣ, муомилоти ғайринақдӣ дар иқтисодиёт, сатҳи эътимоднокии мардум ба низоми бонкӣ, маърифати молиявии аҳолӣ, бахши суғурта, барномаи Хазинаи байналмилалии асъор, бозори коғазҳои қиматнок, фаъолияти Маркази миллии протсессингии интиқоли маблағҳо бе кушодани суратҳисобҳо, меъёри бозтамвил, низоми миллии муқовимат ба қонунигардонии даромадҳои бо роҳи ҷиноят бадастоварда ва маблағгузории терроризм, инчунин дигар масъалаҳои низоми бонкӣ аз ҷониби Раиси Бонки миллии Тоҷикистон Ҷамшед Нурмаҳмадзода ва Муовини якуми Раиси Бонки миллии Тоҷикистон Ҷамолиддин Нуралиев посухҳои мушаххас гирифтанд.
Маврид ба зикр аст, ки дар нишасти матбуотӣ мушовири калони бахши Ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳои иқтисодӣ Убайдуллоҳ Амирҷон ширкат варзид.
Шуъбаи матбуоти БМТ
