ХАБАРИ ДОҒ

Дар аввали моҳи октябри соли 1993 дар пойтахти Россия, шаҳри Маскав ҳаводисе ба вуқӯ пайваст, ки ба задахӯрди мусаллаҳона пеш оварда, боиси рехтани хуни мардум гардид. Дар натиҷаи ин ҳаводис, тибқи ахбори расмӣ зиёда аз 150 нафар ва тибқи сарчашмаҳои мустақил зиёда аз 1000 нафар одам ба ҳалокат расиданд.

Ду ҳокимиятӣ

Дар Россия баъди таъсиси мансаби Президентӣ, дар соли 1990 як навъ ду ҳокимиятӣ ба амал омад. Тибқи Сарқонуни Россия ҳокимияти олӣ дар ин кишвар ба Анҷумани вакилони мардумӣ тааллуқ дошт. Бештари ин вакилони мардумӣ дар Шӯрои Олии Россия фаъолият карда, дар оғоз аз Елтсин ва ҷонибдоронаш тарафдорӣ намуданд. Ҳангоми аз миён бардоштани Горбачев, вакилони мардумии Россия дар канори Елтсин қарор гирифтанду ин ду ҳокимиятӣ дар кишвар чандон ба назар намерасид.             Аммо баъдан вазъият тағйир кард. Сиёсати иқтисодии Елтсин норизогии тарафдорони дирӯзаашро ба миён овард ва вакилони мардумӣ бо сарварии Руслан Хасбулатови чечен алайҳи президенти Россия қиём карданд. Даргирии тарафайн моҳи декабри соли 1992 аз Анҷумани 7-уми вакилони мардумӣ оғоз гардид. Дар ин Анҷуман вакилон ва роҳбарияти Шӯрои Олӣ, давлати Егор Гайдарро зери танқиди сахт қарор доданд. Анҷуман номзади "ислоҳотчии"  Елтсинро ба вазифаи Раиси нави давлат рад кард ва Президенти Россия дар ҷавоб масъаларо ба референдуми умумихалқӣ кашида, аз вакилони мардумӣ хост, қазоватро ба мардум вогузор кунанд, то худи мардум тасмимашро бигирад.           

Тартиботи махсус

20 марти соли 1993 Елтсин тариқи телевизион ба мардум муроҷиат карда, эълон намуд, ки Қонуни асосии кишварро лағв намуда, дар идоракунии кишвар "тартиботи махсус"-ро ҷорӣ мекунад. Баъди се рӯз Суди конститутсионии Россия назари худро ироа намуда, амалкарди президентро хилофи Сарқонун номид. 28 март ба қазия Анҷумани вакилони мардумӣ ҳамроҳ шуд. Вакилон пешниҳоди Президент "оиди баргузории интихоботи пеш аз мӯҳлати президент ва вакилони мардумӣ"-ро рад кард ва дар навбати худ барои аз вазифа гирифтани президент овоздиҳиро роҳандозӣ намуданд. Аммо кӯшиши вакилон барои эълони "импичмент" (нобоварӣ) амалӣ нашуд. Барои сабукдӯш кардани президент аз вазифааш 617 вакил овоз дод, аммо барои қабули ин қарор 689 овоз лозим буд.                     

Президенти Россия инчунин 1 сентябри соли 1993 бо фармони худ муввақатан Алескандр Рутскойро аз вазифаи витсе-президентӣ барканор кард. Рутскойро ба ришвахорӣ муттаҳам карданд ва то анҷоми тафтишот, Президент ҳаққ дошт ӯро аз вазифа сабукдӯш кунад. Аммо тафтишот нишон дод, ки Рутской ришва нагирифтааст ва ҳуҷҷатҳои аллайҳи ӯ ҳама сохтакорианд. Вакилони мардумӣ фармонӣ Елтсинро сахт маҳкум карда, ӯро ба дахолат ба системи судии кишвар муттаҳам намуданд.  

Фармони тақдирсоз

Аммо Елтсин ба ҳеҷ ваҷҳ ақиб нишастанӣ набуд. Президенти Россия 21 сентябр фармони тақдирсозӣ №1400 "Оиди ислоҳоти марҳила ба марҳилии конститутсионӣ дар Федератсияи Руссия"-ро ба имзо мерасонад ва маҳз ин фармон боиси бесарусомониҳо ва задухӯрди мусаллаҳона миёни тарафайн мегардад.

Тибқи ин фармон Анҷумани вакилони мардумӣ ва Шӯрои Олии Россия мебоист фаъолияти худро қатъ мекарданд, Елтсин Парлумон ва Шӯрои Олиро  ба он муттаҳам кард, ки онҳо ҳамеша ба кори давлат монеа эҷод карда, мехостанд ба ин васила президентро аз миён бардоранд. Аммо вакилони мардумӣ дар ин бобат назари мутафовит доштанд. Фармони №1400 тибқи моддаи 121.6 Сарқонуни Россия Президент ғайриқонунӣ буд ва Елтсин ҳаққ надошт Анҷуман ва Шӯрои Олиро пароканда кунад, зеро ин амалкардаш ба таври автоматӣ ӯро аз вазифаи президентӣ сабукдӯш мекард.

Тибқи Сарқонун қудрат дар кишвар мебоист ба дасти витсе-президент Александр Рутской мегузашт.                     

Борис Елтсин ҳанӯз аз моҳи августи соли 1993 "тирамоҳи гарм"-ро дар назар гирифта буд. Елтсин он шабу рӯз зуд-зуд аз қисмҳои ҳарбӣ дар наздикии Маскав дидан мекарду маоши афсаронро ҳам се баробар боло бурд. Дар аввалҳои сентябр президент бо фармони худ, мошини алоқаи фаврӣ доштаи хидматии раиси Суди конститутсионии Россия Валерий Зоркинро аз ӯ гирифт ва бинои Суди конститутсионӣ ҳам аз муҳофизон поксозӣ гардид.                                                         

Дар ҳамон ҳангом қасри Калони Кремлӣ низ, ки бинои кории вакилони мардумӣ ба шумор мерафт бо баҳонаи таъмир баста шуда, вакилони мардумӣ маҷбур гардиданд ба "Қасри сафед" бикӯчанд. 23 сентябр навбати "Қасри сафед" фаро расид. Баъд аз он, ки вакилон талаби ҳукуматиҳоро рад карда, биноро тарк накарданд, ҳукумат гармӣ, об, барқ ва телефонро дар бино қатъ кард. Нерӯҳои давлатӣ Қасри сафедро ба муҳосираи пурра гирифтанд ва ҳаводис лаҳза ба лаҳза бесуботтар мегашт.                                                                                                     

Дидор бо Грачев

Муваррихин нақл мекунанд, ки чанд рӯз қабл аз ин ҳаводис Борис Елтсин дар бустонсарои ҳукуматӣ дар Завидово бо вазири мудофиа Павел Грачев ва директори Хадамоти бехатарии кишвар Михаил Барсуков дидор намуда, нигаронии худро аз вазъияти ба амал омада бо онҳо матраҳ кард. Дар ин дидор Грачев иброз намуд " Миша, на тарс, Ман бо десантчиёнам корро тамом мекунам". Даргирии қарибулвуқӯъро патриархи Россия Алексии дуввум хост пешгирӣ кунад. Алексий тавонист 1 октябр тарафҳои муқобилро гирди ҳам ҷамъ оварда, тарафҳо Протоколи оташбасро ба имзо расониданд. Тибқи он Елтсин бояд нерӯҳояшро аз Қасри сафед дур мебурду мудофиёни Қаср ҳам силоҳҳояшонро месупориданд. Аммо ситоди мудофиаи Қасри сафед ин Протоколро напазируфт ва қарор дод, истодагариро идома диҳад.    

3 октябр дар Маскав бетартибиҳои оммавӣ оғоз гардиданд. Тарафдорони парлумон хатти муҳосираи Қасри сафедро рахна карда, дастаи генерал Алберт Макашов бошад шаҳрдории Маскавро тассаруф намуд. Дар сар то сари шаҳр тазоҳуроти тарафдорони Шӯрои Олӣ доир гардид ва вақте тазоҳуротчиён ба наздикии маркази телевизионии “Останкино” наздик шуданд, ҳадафи ҳамлаи нерӯҳои давлатӣ қарор гирифтанд. Дар натиҷаи 46 нафар кушта шуданд. Баъди хунрезӣ дар назди манораи телевизионии “Останкино” Елтсин Грачевро розӣ кард ва субҳи 4-уми октябр нерӯҳои ҳукуматӣ бинои Қасри сафедро тасхир намуда, Парлумони Россия пароканда карда шуд. Баъди ишғоли Қасри сафед Хасбулатов ва Рутской ба ҳабс гирифта шуда, дар СИЗО-и "Лефортово" зиндонӣ гардиданд,  аммо моҳи феврали соли 1994 Думаи давлатии навтаъсиси Русия ин ду нафарро афв кард. 

 

Меҳрубон  Салимшоев,

муаррихи СССР

Тел.: 937-77-66-30

 

ШУМО НАЗАР Ё ПАЁМЕ ДОРЕД

_______________________________________________

Китобҳо

Flag Counter