Қаҳрамоне аз Полезак

Чоршанбе, Фев 10 2021

Смесители для душа и ванны
Детские игрушки, развивающие игры

Принт

Ҳайдар Қосимов 7 марти соли 1922 дар деҳаи Полезаки ноҳияи Ғарм ба дунё омадааст. Ҳайдари ҷавон дар қатори ҳамдеҳагонаш, миёнаи солҳои 30-юми қарни ХХ ба водии Вахш муҳоҷир гардид. Оилаи онҳо дар колхози Севахши ҷамоати деҳоти Туғай Саройи ноҳияи Октябр (н.Вахши кунунӣ) сокин шуд.

Ҳайдар мактаби ибтидоиро дар ҳамин колхоз хатм карда, соли 1938 ба ҳайси ҳисобдори (бухгалтер) бригадаи тракторӣ ба МТС-и ноҳияи Октябр ба кор даромад. Баъди чанде фаъолияти меҳнатиашро дар Артели хоҷагии қишлоқи “Сохтмони Вахш”-и ноҳияи Октябри (н.Вахши кунунӣ) вилояти Сталинобод идома дод. Маҳз аз ҳамин артел моҳи декабри соли 1941 Ҳайдарро ба сафи Артиши Сурх даъват карданд. Ҳайдар Қосимов аз оғози ҶБВ ба фронт рафт ва дар муҳорибаи Сталинград ширкат варзид. Баъди Сталинград Ҳайдар Қосимов ба сафи Ҳизби коммунист шомил гардида, рутбаи сержантӣ гирифт. Ин шермарди тоҷик дар ротаи 2-юми миномётии полки тирандозии 229-уми дивизияи тирандозии 8-уми корпуси тирандозии 15-ум хизмат кард. Корпуси 15-уми тирандозӣ бошад дар Фронти Марказӣ амал мекард. Баъди Сталинград корпуси 15-уми тирандозӣ дар амалиёти озодсозии Украина ширкат варзида, қаҳрамони мо маҳз дар ҳамин амалиёт мардонагӣ ба харҷ дода, сазовори унвони Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ гардид.

Ҳайдар ва Рокассовский

Қисми низомии Ҳайдар Қосимов дар самти Киев амал мекард ва дар ин самт 1 садди табиии бузург-дарёи Днепр вуҷуд дошта, кори Артиши ҳуҷумкунандаро бисёр мушкил мекард. Аз тарафи дигар, Артиши олмонӣ ба ин садди табиӣ умеди зиёд дошт ва онро чун гавҳараки чашм мудофиа мекард. Взводи миномётчиҳо, ки Қосимов ҳам шомили он буд, зери оташи сахти душман бо 2 заврақ аз дарё гузашта, дар соҳили ғарбии Десна мавқеъ гирифтанд. Немисҳо мебоист ба ҳар василае ин платсдармро бартараф мекарданд. Командири взвод кушта шуд ва Қосимов фармондеҳии ҷанговарони боқимондаро ба ӯҳда гирифт. Билохира баъди задухӯрди шадид Қосимов бо 1 ҷанговар зинда монд, вале муқовиматро қатъ накард. Он ҷанговар тири миномёт меовард ва Ҳайдар онро ба нишон мефиристод. Баъди чанде ҷанговари боқимонда ҳам ба ҳалокат расид ва Қосимов танҳо монд. Аммо баъди ин ҳам, ин диловари тоҷик майдони размро тарк накарда, ҳангоми овардани тири миномёт тири душман миномоёти ӯро аз кор баровард. Ҳайдар бо автомату норинҷакҳояш муҳорибаро идома дода, билохира захмӣ гардида, аз ҳуш рафт.

Қосимов баъди табобат дубора ба майдони ҷанг баргашт ва дар наздикиҳои дарёи Припят бори дигар марди майдон будани худро ба ҳама собит кард. Дар характеристикаи ҷангии ин қаҳрамони тоҷик гуфта мешавад:

“Рафиқ Қосимов, дар задухурдҳои дарёи Припят бо миномёти худ анбори силоҳ ва теъдоди зиёди сарбозони душманро нобуд кард. Фармондеҳи полки тирандозии 229-ум, подполковник Шишков ва фармондеҳи кулли нерӯҳо, генерали армия Рокассовский сержант Ҳайдар Қосимовро барои қаҳрамонӣ ва мардонагӣ, сазовори унвони Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ медонанд”.

Ин характеристика ба Маскав фиристода шуд ва 16 октябри соли 1943 Раёсати Шӯрои Олии СССР онро муҳокима карда, ба Ҳайдар Қосимов унвони Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравиро ато кард.

Дар фармони Раёсати ШО зикр карда мешуд, ки сержанти калон Ҳайдар Қосимов дар убури дарёҳои Днепр, Десна ва Припят матонат ва қаҳрамонӣ нишон дод. Сержанти калон Ҳайдар Қосимов бошад, баъди ин ҳам дар қисми низомии худ боқӣ монда, роҳи ҷангиашро идома дод. Аммо дар авохири ҷанг, сержант Ҳайдар Қосимов асир мегардад ва ӯро америкоиҳо озод карда, ба тарафи СССР супориданд. Асорат дар авохири ҷанг барои Ҳайдар Қосимов пайомадҳои бади зиёд дошт. Ӯро муфассал тафтиш карда, чанде дар ҳабс нигаҳ доштанд.

Тоҷикистон ва ҷанг

Билохира, тафтишот бегуноҳии Қосимовро собит кард ва ӯро соли 1946 аз Артиши Шӯравӣ ҷавоб доданд. Қаҳрамони мо ба зодгоҳаш баргашт. Он шабу рӯз Тоҷикистон низ қатори ҷумҳуриҳои шӯравии дигар бори ҷангро бар дӯш мекашид. Дар солҳои ҷанг зиёда аз 300 000 тоҷикистонӣ дар фронтҳо далерона меҷангиданд. Аз ин 300 ҳазор 92 ҳазор барнагашт ва ин барои Тоҷикистони онрӯза талафоти бузурге буд. 54 нафарашон, ки Ҳайдар Қосимов низ дар қатори онҳост бо унвони Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ мукофотонида шуданд.

Аз ин 54 нафар қаҳрамон12 нафар тоҷик, 28 нафар рус, 5 нафар ӯзбек, 4 нафар украинӣ, 1 нафар тотор, 1 нафар арманӣ, 1 нафар осетин, 1 нафар чечен ва 1 нафар булғорӣ буд.

Иқтисоди кишвар низ дар солҳои ҷанг дигаргуниҳои зиёд дид. Баъзе аз ин дигаргуниҳо ба нафъи кишвари азизамон буданд. Вақте ҷанг сар шуд Тоҷикистон мардуми манотиқи Ғарбии СССР-ро дар қаламраваш паноҳ дод. Аз моҳи июни соли 1941 ва дар тӯли соли 1942 наздики 150 000 одам аз Украина, Беларусия, Прибалтика, Москва ва Ленинград ба Тоҷикистон оварда шуданд. Тобистони соли 1941 ба Тоҷикистон 14 хонаи кӯдакон (зиёда аз 20 000 кӯдак) интиқол ёфтанд, ки 2 тоашонро кӯдакони ятиммондаи полякӣ ташкил медод. Ин кӯдакон ҳама ба парастории мардуми тоҷик афтиданд. Барои мисол, колхозчиёни ноҳияи Шаҳринав соли 1941 пешниҳод доданд, ки дар назди ҳар колхоз хонаҳои кӯдакони 20-30 нафара таъсис диҳанд ва кӯдакони ятимро ба парасторӣ гиранд.

Дар солҳои душвори ҶБВ мардуми одии Тоҷикистон ҳам кӯдакони зиёдеро ба фарзандӣ гирифта, бузург карданд. РСС Тоҷикистон хеле зуд ба раванди иқтисоди ҷангӣ ворид гардид ва саноати кишвар ба баровардани маҳсулоти ҷангӣ нигаронида шуд. Аз ҷумла дар охири соли 1941 заводи механикии ба номи Ордженикидзе баровардани норинҷакҳои дастии Ф-1-ро оғоз намуд ва корхонаи абрешимресӣ бошад, парашют истеҳсол мекард. Солҳои ҷанг корхонаҳои зиёди саноатӣ, аз манотиқи аврупоии СССР ба ҷануб, аз ҷумла Тоҷикистон интиқол дода шуданд. Танҳо дар солҳои 1941-1942 ба Тоҷикистон зиёда аз 30 корхонаи саноатӣ аз Москва, Ленинград, Украина ва Беларусия оварда шуданд. Аз ҷумла, корхонаи консервабарории ба номи “1 Май”-и шаҳри Одесса, корхонаи консервабарории “Красный Перекоп”-и шаҳри Феодосия, фабрикаи бофандагии “Трехгорная мануфуктура” ва фабрикаи абрешимресии ба номи Шербакови шаҳри Москва, корхонаи зарфҳои шишагии Симферопол, корхонаи равғанбарории Полтава, фабрикаи ресандагии Люберетск, фабрикаи бофандагии “Пионер”-и шаҳри Владимир ва ғ. Ин корхонаҳо албатта дар рушди саноатии РСС Тоҷикистон саҳми арзанда гузоштанд.

Адолати шӯравӣ

Ҳайдар Қосимов баъди ҷанг ба колхози Севахш баргашта, баҳри ободии Ватан камари ҳиммат баст. Ӯ боз ба ҳайси ҳисобдори бригадаи тракторӣ фаъолияти меҳнатиашро оғоз намуд. 14 соли дароз ҳамдеҳагони Ҳайдар Қосимов намедонистанд, ки ҳамдеҳаашон қаҳрамони воқеист. Ҳайдар баъди асорат, гирифтани унвонро аз ёдаш бурда буд ва бе миннат меҳнати ҳалол мекард. Аммо соли 1957 мукофот соҳибашро ёфт. Дар Масква делои Қосимовро боз баррасӣ карда, нисбати қаҳрамони тоҷик адолатро барқарор ва унвони қаҳрамониро дубора ба ӯ ато карданд. Баъди ин, муносибати роҳбарият ва ҳамдеҳагон нисбати Ҳайдар дигар шуд. Ӯро ҳама ҷо барои хоксориаш қадру қиммат мекарданд. Дар тӯли фаъолияти меҳнатӣ Ҳайдар Қосимов дар вазифаҳои гуногуне заҳмат кашидааст. Аз ҷумла ӯ, ба ҳайси раиси ҷамоати Тоҷикобод, муовини раиси совхози “Правда” ва муовини директори корхонаи зотпарварии н.Вахш фаъолият кардааст. Ӯ соҳиби 5 фарзанд ва завҷааш Тоҷинисо Абдуллоева, аълочии маорифи халқӣ буд.

Қатли қаҳрамон

Мутаасифона умри ин қаҳрамони тоҷикро ҷанги шаҳрвандӣ бурид. Моҳи январи соли 1993 12 тан аз силоҳбадастони мухолифини ҳукумат, аъзои ҳизби наҳзати исломӣ, ба ҳавлии Қаҳрамони иттиҳоди Шӯравӣ Ҳайдар Қосимов зада даромада, хонаашро ғорат карда, ӯро гаравгон гирифтанд ва мошини ГАЗ-24-ашро ба яғмо бурданд. Силоҳбадастони ғоратгар пири 70-соларо аз ҳудуди ноҳия бароварда, 17 январи соли 1993 ваҳшиёна ба қатл расониданд. Ҷасади қаҳрамонро ҳамдиёронаш ёфта, дар ноҳияи Ҷайҳун (то 2016 ноҳияи Қумсангир) ба хок супурданд.

Меҳрубон Салимшоев, СССР