28 ноябри соли 1943 дар пойтахти Эрон, шаҳри Теҳрон дидори таърихии се роҳбари кишварҳои иттифоқчӣ дар ҷанг алайҳи Олмон-СССР, ИМА ва Англия иттифоқ афтод. Интихоби Теҳрон низ баъди музокироти тулонӣ ба амал омад. Дар оғоз Черчил барои дидор шаҳри Қоҳираро дар Миср пешниҳод намуд. Аммо роҳбари Шӯравӣ ин пешниҳодро напазируфт. Баъди ин Истамбул ё Бағдод пешниҳод карда шуд. Аммо ин ду шаҳр низ пазируфта нашуданд. Билохира қуръа ба номи Теҳрон афтид ва дидор дар ин шаҳр доир гашт. Ин нахустин дидори Сталин, Рузвелт ва Черчил дар рафти ҷанг ба шумор мерафт ва бо конфронси Теҳрон дар таърихнигории муосир маъруф гардидааст.
Роҳ ба сӯи Теҳрон
Роҳи омадани се роҳбар ба Теҳрон низ гуногун буд. Иосиф Сталин охирҳои моҳи ноябр бо поезди № 501, ки бо хатсайри Маскав-Сталинград-Боку ҳаракат мекард, махфиёна ба пойтахти Озарбойҷон омад. Аз Боку ба Теҳрон бошад бо тайёра парвоз намуд. Роҳбари ИМА Рузвелт бошад, тавассути киштӣ ба бандари Орани Алҷазоир омад ва аз инҷо ба Қоҳира парвоз кард. Дар Қоҳира бо Черчил ҳамроҳ гашт ва ҳар ду якҷоя ба Теҳрон омаданд. Ҳар се роҳбар бо намояндагони худ 28 ноябр ба Теҳрон омаданд.
Сталин ба Рузвелт пешниҳод кард дар бинои сафорати СССР маскан гузинад ва роҳбари ИМА низ пешниҳоди ӯро пазируфт. Черчил бошад дар намояндагии Бритониё, ки рӯ ба рӯи сафорати СССР ҷойгир гардида буд, маскун шуд. Асоситарин масъале, ки тарафҳо дар рафти конфронс баррасӣ намуданд, ифтитоҳи фронти дуввум гардид. СССР се сол боз бори асосии ҷангро ба дӯш дошт ва ба танҳоӣ алайҳи Олмон меҷангид. Дар Теҳрон тарафи Шӯравӣ ба ин масъала таъкид кард ва аз иттифоқчиён хост ба ҷанг ҳамроҳ шаванд. Сталин 7 маротиба ин масъаларо ба баррасӣ гузошт. Черчил дар оғоз пофишорӣ мекард ва намехост ваъдаи қатъии ифтитоҳи фронти дуввумро ба Сталин бидиҳад.
Лоиҳаи барқикунонӣ
25.11.1926 КМ ВКП(б) қарор бобати сохтмони Днепрогэсро ба имзо расонид. Днепрогэс ба таъбире "яке аз сохтмонҳои бузурги коммунизм" дар СССР ба шумор мерафт. Ин иншоот он шабу рӯз бузургтарин нерӯгоҳи барқӣ дар Аврупо маҳсуб меёфт ва ҳамагӣ дар 5 сол сохта шуд. Днепрогэс дар асл қисмате аз лоиҳаи бузурги барқикунонии аввалин кишвари Шӯроҳо буд. Днепр аз қадим муҳандисонро бо захираҳои худ ҷалб мекард ва ҳанӯз то инқилоб ният доштанд, дар ин дарё нерӯгоҳи барқӣ бисозанд, лек ин нақшаҳо амалӣ нашуданд. Сохтмони нерӯгоҳи барқиро болои дарёи Днепр дар СССР ҳанӯз с.1921 қарор буд амалӣ созанд, аммо сохтмон баъди 6 сол сар шуд. Аслан сохтмони Днепросэс имкон дошт умуман оғоз нашавад ва он қариб буд, гаравгони муборизаи сиёсӣ миёни Сталин ва Тротский мешуд. Миёнаи солҳои 1920 муборизаи сиёсӣ миёни Сталин ва Тротский дар авҷ буд ва Сталин дар ин мубориза мекӯшид ба ҳамаи иқдомоти Тротский зиддият нишон диҳад. Бар замми ин, Тротский сарварии комиссия оид ба сохтмони Днепрогэсро ба ӯҳда дошт ва яке аз тарафдорони сарсахти сохтмони ин нерӯгоҳи барқӣ буда шумор мерафт. Маҳз ба ин хотир, Сталин зидди сохтмони иншоот баромад мекард ва намехост рақиби сиёсиаш ифтихори сохтмони бузургтарин иншооти барқиро дар Аврупоро касб кунад. Бинобар ин, татбиқи лоиҳаи Днепрогэс танҳо баъди барканории Тротский аз ҳамаи вазифаҳо оғоз шуд.
Хориҷиҳо ва Днепрогэс
Днепрогэс мебоист василаи асосӣ барои рушди иқтисоди минтақа мешуд. Тибқи нақша дар миқёси он камаш 10-15 корхонаи бузург мебоист сохта мешуданд. Дар оғоз иншоот мебоист бо кумакӣ мутахассисони хориҷӣ сохта мешуд. Бештари мутахассисони шӯравӣ ҳам ҷонибдори ҳамкорӣ бо муҳандисонӣ хориҷӣ буданд. Лек баъзе аз мутахассисони ватанӣ бар ин буданд, ки иншоотро мешавад (албатта бо дастрасӣ ба таҷҳизоти хориҷӣ) бо нерӯи худ сохт. Яке аз касоне, ки чунин ақида дошт, муҳандис Александр Винтер буд.
Юрий Андропов 12.11.1982 дар Пленуми фавқулоддаи КМ ҲКИШ, ки бо сабаби марги Брежнев доир шуд, зимоми қудратро ба даст овард. Аз миёни 8 роҳбари Шӯравӣ ӯ шояд аз ҳама роҳбари асроромез будӣ. Ӯ вақте ба қудрат расид, ки 68 сол дошт ва ба бемории лоилоҷ гирифтор буд. Ҳамагӣ 15 моҳ сари қудрат боқӣ монд ва аз ин муддат, танҳо наздики 10 моҳро дар кори меҳнатӣ гузаронд. Бо ин вуҷуд, ӯро мешавад охирин эҳёгари суннатҳои фаромӯшшудаи кишвари Шӯроҳо номид. Вай аз зумраи ангуштшумор сиёсатмадорони шӯравӣ буд, ки вазъи бади СССРро дарк карда, кӯшид аз хавфи қарибулвуқӯъ ҳифз кунад. Давраи ӯ бисёр кӯтоҳ, вале аҷибу ғариб буд. Ситораи сиёсии Андропов бо таъини ӯ ба ҳайси роҳбари вақти КГБ дар фазои сиёсии Шӯравӣ ҷилва дод. То ин дам ҳатто 1 рӯз ҳам дар ин ниҳод кор накарда буд ва кам касе гумон мекард, ки рӯзе роҳбарии ин ниҳодро ба зимма мегирад. Аз ин болотар дар таърихи фаъолияти КГБ баъди Ф.Дзержинский шояд самараноктарин роҳбари ин ниҳод буд. Замои роҳбарии ӯ КГБ ҳеҷ кӯтоҳӣ дар анҷоми вазифа намекард ва тамоми ҷанбаҳои ҳаёти ҷомеаи шӯравиро таҳти назорат қарор дода буд. Пеш аз Андропов ба КГБ Владимир Семичастный роҳбар буд. Аммо миёнаҳои майи с.1967 Брежнев якбора дар 1 нишасти Бюрои сиёсӣ ӯро бо сабаби ба кори дигар гузаштан аз вазифаи роҳбари КГБ холӣ кард ва Андропов раиси КГБ шуд.
Мегӯянд, худи Юра зидди ин амалкард баромад ва дар нишасти Бюро гуфт: “Шояд ин корро накунед. Ман ҳеҷ тасаввуре дар бораи кор дар ин ниҳод надорам”. Аммо Брежнев ва дигарон, ки мехостанд ба ҳар васила Семичастныйро аз роҳбарии ин ниҳод сабукдӯш кунанд, эътирози ӯро эътино накарданд. Бо вуҷуди ин, Андропов 15 сол ба қудратмандтарин ниҳоди СССР сарварӣ кард ва маҳз ишғоли ин вазифа ӯро ба 1 симои нерӯманди ҲК табдил дод. Баъзеҳо ақида доштанд, ӯро духтурон нодуруст табобат карданд ва котиби генералӣ пеш аз мӯҳлат фавтид. Аммо иддаи дигар, ки миёни онҳо собиқ вазири дифои СССР Устинов, аъзои Бюрои сиёсӣ Громико ва Чебриков қарор доранд, бар инанд, ки ӯ бар асари захми тир аз олам мурд. Баъди марги ӯ қудратро дар СССР боз командаи собиқи Брежнев дар симои К.Черненко ишғол кард ва муборизаи тӯлонии Юра ва Брежнев бо ғалабаи дуввумӣ поён пазируфт.
Фирор
Баъди сари қудрат омадани болшевикон дар Петроград раиси Ҳукумати муваққат А.Керенский аз Петроград ба ситоди Фронти шимолӣ ба Псков гурехт ва ният дошт дар ин ҷо нерӯҳои мусаллаҳи ҷонибдори ҳукуматашро пайдо кунад, лек дар Псков пайдо накард. Роҳбарияти Фронти шимолии нерӯҳои мусаллаҳи Русия низ ҳеҷ амалкарде барои дифоъ аз ӯ ва ҳукуматаш нишон надод. Роҳбари Фронти шимолӣ генерал В.Черемисов мавқеи бетарафиро ишғол намуд. Умуман, ҳарбиёни рус баъди пахши исёни Карнилов назари хуше ба Керенский надоштанд. Бо вуҷуди ин, комиссари ҳукумати муваққат дар Фронти шимолӣ В.Войтинский бо машаққати зиёд фармондеҳи корпуси 3-и казакӣ, генерал Красновро розӣ кунонд, ки нерӯҳояшро барои пахши ҳукумати болшевикон ба Петроград фиристад. Краснов розӣ шуд ва Войтинский дар ҳол ин хабарро ба Керенсикй расонид. Керенский дар навбати худ зуд ба нерӯҳои Краснов ҳамроҳ шуд. Албатта казакҳо низ, ки бештарашон аз Карнилов ҳимоят карда буданд, ҳеҷ хоҳиши ҷангидан барои ӯро надоштанд. Вазъи аҷибе ба амал омад. Керенский дар раъси нерӯҳое қарор гирифт, ки чанд моҳ қабл онҳоро шӯришчӣ хитоб карда, дар якҷоягӣ бо болшевикон торуморашон намуда буд.
Субҳи 8 ноябр Керенский ба казакҳо дастури ҳаракат сӯи Петроградро дода, шоми он рӯз аввалин дастаҳои казакҳо ҷониби пойтахт раҳсипор шуданд. Барои ҷунбиш ба Петроград Краснов тавонист танҳо 1000 нафар аз казакҳоро сафарбар кунад. Дертар ба ин нерӯҳо 900 тан юнкерҳо ва якчанд батареяҳои тӯпхонаӣ ва 1 поезди зиреҳпӯш ҳамроҳ шуданд. Ситоди олии сарфармондеҳии артиш бо сарварии генерал Духонин низ кӯшид то ба "шӯришиён" ёрӣ диҳад, лек бештари нерӯҳои сафарбаршуда аз ҷангидан зидди болшевикон сар боз заданд.
Суқути 4 императорӣ
28.06.1914 дар Сараево, валиаҳди императории Австро-Венгрия эртсгертсог Франс Фердинанд аз ҷониби миллигарои серб Гаврила Принтсип кушта шуд. ин қатл баҳонаи хубе ба дасти ҷангафрӯзони австрягӣ ва олмонӣ дод ва баъди чанде онҳо ин ҷангро дар амал пиёда карданд. Мардуми Босния ва Гертсоговин, ки аз ҷониби Австро-Венгрия тасхир шуда буданд, бо габсбургҳо муносибате хубе надоштанд ва аз ҳама бештар сербҳоро ҳузури австриягиҳо дар ин манотиқ озурда мекард. Сербҳо доимо дар орзӯи Югославияи бузург буданду тавонистанд ба русҳо низ ин фикрро талқин кунанд. Русия бошад барои пиёда кардани аҳдофи ниҳоии сербҳо ёрӣ мекард ва баъди чанде дар гӯшаҳои гуногуни импературии габсбургҳо ташкилотҳои гуногуни махфӣ пайдо шуданд ва ин ҳама бо пули русӣ таъмин шуда, ба таъбири имрӯз, фаъолияти азими террористиро дар қаламрави импературии австро-венгерӣ ба роҳ монданд. Вақте валиаҳди импературӣ эртсгертсог Франс дар авохири июни с.1914 барои назорат аз машқҳои ҳарбӣ ба Босния сафар кард, яке аз ин ташкилотҳо "Млада Босния" нақшаи қатли ӯро пиёда намуд. Машқҳои ҳарбӣ дар Босния 28 июн оғоз мешуданд, ки ин рӯз мутобиқ буд бо иди миллии сербҳо "Рӯзи Видов". Сербҳо дар ин рӯз шаҳидони худро дар майдони Косово (муҳорибаи таърихии туркҳо бо сербҳо дар с.1389) ёд мекунанд ва ин ид барояшон мисли 9 май барои собиқ СССР муқаддас аст. Австрягиҳо инро хуб медонистанд, лек бо вуҷуди ин аз кор даст накашиданд. Баъзе муътақиданд, ки императур Франс Иосиф дидаву дониста ҷиянашро ба куштан дод.
Чанд тан аз қотилон дастгир ва яке ҳини пурсуҷӯ иқрор шуд, силоҳу лавозимотро барои амалиёт ҳукумати Сербия дар ихтиёри онҳо қарор додааст. Чун дар суиқасд Сербия гумонбар шуд, Австро-Венгрия ба ҳукумати ин кишвар бо талаби таҳдидомез баромад кард, ки дар таърихнигорӣ бо "ултиматуми июлӣ" маъруф аст.
Тирамоҳи с.1962 дар таърихи ҷанги сард яке аз саҳифаҳои буҳронист. Моҳи октябр дар соҳилҳои Куба иттифоқоте рух доданд, ки қариб ба ҷанги 3-уми ҷаҳонӣ оғоз мегузошт. Аввалҳои даҳаи 1960 рақобати 2 абарқудрат-СССР ва ИМА ба авҷи аълои худ расид. С.1962 амрикоиҳо тавонистанд бо Туркия забон 1 карда, мушакҳои ҷангии "Юпитер"-ро дар ин кишвар мустақар созанд. Акнун мушакҳои ИМА дар зарфи 10 дақиқа ба муҳимтарин марказҳои СССР мерасиданд ва мушакҳои шӯравӣ бошанд, танҳо баъди 25 дақиқа ба ҳудуди ИМА расидагӣ мекарданд. Мушакҳои амрикоӣ дар Туркия Маскавро сахт нороҳат карда буд ва Хрушев ба ҳарбиён дастур дод, ҳар чи зудтар ИМАро дар ҷояш шинонанд.
Дар ин вазъият дар Маскав ба ёди Фидел Кастро афтоданд, ки сахт аз ИМА нафрат дошт ва амрикоиҳо ба ҳар роҳ мекӯшиданд ӯро аз қудрат дур кунанд ва Кубаро ба лонаи демократӣ табдил диҳанд. Аллакай тобистони с.1962 Нерӯҳои мусаллаҳи СССР дар ҷазираи Озодӣ 40.000 нафарро ташкил медоданд. Аммо нерӯи пиёданизом он ҷо кофӣ набуд ва дар Маскав қарор доданд, ҳарчи зудтар мушакҳои ҷангиро ба ин кишвар интиқол диҳанд. Ба амалиёт "Анадырь", номи пойтахти Округи автономии Чукоткаро гузоштанд. Ба иштирокчиёни амалиёт дастур дода шуд, либосҳои зимистонӣ ва лижа ҳамроҳ гиранд. Ба шаҳодати Дмитрий Язов-вазири вақти мудофиаи СССР, ки худ иштирокчии бевоситаи амалиёт буд: "Касе аз иштирокчиёни амалиёт намедонист, ки куҷо меравем. Вақте аз Ламанш гузаштем, мактуби муҳрзадаро боз кардем. Он ҷо 1 маълумоти таърихӣ дар бораи Куба буду халос. Танҳо дар баҳри Сарагосса фаҳмидем, ки ба кадом бандар бояд равем".
Бо ҳамин, 42 мушаки Р-12-и шӯравӣ бо муваффақият ба Куба расиданд. Масофаи парвози мушакҳо якбора иваз шуд. Акнун мушакҳои шӯравӣ дар кӯтоҳтарин муддат ба муҳимтарин нуқоти соҳили Атлантики ИМА мерасиданд, лек хурсандии Маскав дер напоид. 14.10.1962 тайёраи ҷосусии U-2-и нерӯҳои ҳавоии ИМА дар яке аз парвозҳояш дар наздикии деҳаи Сан-Кристобал мушакҳои шӯравиро ошкор намуд.
ХАБАРҲОИ ОХИРИН
- Деваштич: об нест, барқ проблема, картошка сӯхт... Назар
- Асрори мадрасаи Хоҷа Сарбоз Назар
- “Стратегияи давлатии муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030” Назар
- Резаахбор Назар
- Бародар қарори судро иҷро намекунад… Назар
- Таъминот кори мактаб нест Назар
- Абуҳанифа: таоруфи миллӣ ва Ислом Назар
- Беадолатӣ дар футболи тоҷик Назар
- Редаксия супориш дод: Чилучорчашма рав! Назар
- «Мардон» - мушкили №1 дар Душанбе Назар
- Дар як сатр Назар
- Адвокати хайрхоҳ меҷӯям… Назар
