Артиши ихтиёриён
Баъди гирифтани қудрат болшевикон кӯшиш мекарданд ҳамаи нишонаҳои давлати буржуазиро аз миён бардоранд. Артиши кӯҳна низ ба андешаи онҳо бояд нест карда мешуд. Ба андешаи пайравони Маркс дар рафти инқилоби сотсиалистӣ, пролетариат бояд артиши кӯҳнаро бо мардуми мусаллаҳ ҷойгузин мекард. Оммаи мардуми мусаллаҳ мебоист худаш аз дастовардҳои инқилобаш муҳофизат мекард. Болшевикон созмон додани ин гуна дастаҳои мусаллаҳро ҳанӯз пеш аз пирӯзии инқилобашон оғоз карда буданд. Ин дастаҳои лашкариёни инқилобӣ Гвардияи сурх ном гирифт. Аммо бархӯрдҳои аввали ҷангӣ бо немисҳо собит намуд, ки ин дастаҳои ихтиёрӣ наметавонанд бо артиши доимии таълимдида муқовимат кунанд ва болшевикон қарор доданд, артиши доимии худро созмон диҳанд.
Бори аввал дар бобати Артиши сурхи коргару деҳқонӣ дар “Декларатсияи ҳуқуқи мардуми мазлуми заҳматкаш”, ки аз ҷониби болшевикон моҳи январи соли 1918 қабул гардид, гуфта мешуд. Артиши нави болшевикон пеш аз ҳама чун ташкилоти синфии коргарон ва деҳқонон созмон меёфт. Интернатсионализм низ яке аз арзишҳои умдаи ин артиш ба шумор мерафт.Тибқи ин арзиш ба Артиши сурхи коргару деҳқон, на танҳо шаҳрвандони РСФСР, балки меҳнаткашони хориҷӣ низ шомил мегардиданд. Интихобӣ будани ҳайати фармондеҳӣ низ яке аз хусусиёти дигари артиши нав ба шумор мерафт. Дар чанд моҳи аввали мавҷудияти ин артиши нав, қумандонҳо интихобӣ буданд, аммо моҳи апрели соли 1918 болшевикон интихоби қумандонҳоро лағв карданд ва дигар қумандонҳоро ниҳоди давлатии дахлдор таъин менамуд.
Вежагии дигари Артиши сурх, вуҷуди ду ҳокимиятӣ дар он ба шумор мерафт. Дар ҳар қисми низомӣ дар қатори қумандон, комиссаре низ ҳузур дошт. Болшевикон баъди шикастҳои аввал дар ҷанги шаҳрвандӣ ба натиҷа расиданд, ки бе ҷалби қумандонҳои ҳирфаӣ наметавонанд артиши хубу ҷангандае дошта бошанд.
Қарзи башардӯстона
Зи чашми хештан омухтам оини ҳамдардӣ,
Ки ҳар узве ба дард ояд, ба ҳолаш дида мегиряд.
Замоне бо амри тақдиру даъвати Ватан-СССР, теъдоде аз аскарбачаҳою афсарбачаҳои тоҷику тоҷикистонӣ, қарзи башардӯстонаи худро дар Афғонистони ба пойгоҳи тохтутози манфиатхоҳон қарордошта, бо сарбаландӣ адо карданд. Теъдоде аз онҳо аз тири нохалафону дасисаи бегонагон дар ин қаламрав ба шаҳодат расиданд, зумраи дигар 31 сол муқаддам - 15 феврали соли 1989, зимни хуруҷи неруҳои Шӯравӣ аз хоки Афғонистон, бо ҷароҳатҳои хунину тани афгору беҳол ба Ватан баргаштанд, ки то ба имрӯз дарду доғи он ҷанги хонумонсӯз дар қалбу ҷигар доранд... Санаи хуруҷи неруҳои собиқ Шӯравӣ аз хоки Афғонистон, ҳамчун санаи таърихӣ ҳамасола дар қаламрави собиқ кишварҳои Иттиҳоди Шӯравӣ, бахусус Тоҷикистон низ пуршукуҳ таҷлил мегардад.
“Аскарбачаҳои ҷанги Афғон”
Дар ҷамъомади тантанавӣ бахшида ба ин санаи муҳим, ки дар қароргоҳи Ташкилоти ҷамъиятии “Маъюбони ҷанг дар Афғонистон” дар шаҳри Душанбе бо иштироки маъюбони ҷанги Афғонистону меҳмонон доир гардид, баромадкунандагон аз он рӯзҳои сахту мушкил ва ҷонфидоиву ҷоннисории “Аскарбачаҳои ҷанги Афғон” (ибораи Бозор Собир) ёд оварда, аз парокандагиву нотифоқии имрӯзаи собиқ ҷанговарони интернатсионалист изҳори нороҳатию нигаронӣ мекарданд.
Раиси Ташкилоти ҷамъиятии “Маъюбони ҷанг дар Афғонистон”, полковники мустаъфӣ Ҳикматулло Мирзоев, аз саҳму нақши Ташкилоти мазкур дар беҳбуд бахшидан ба вазъи иҷтимоии собиқадорони ҷанг бо ифтихор сухан ронда, аз он изҳори таассуф кард, ки имрӯз ветеранҳои ҷанги Афғонистон ба ҷамъияту гуруҳҳо ҷудо гардида, чунин омил миёни онҳо нотифоқию парокандагӣ эҷод кардааст.
Дзержинскии сонӣ
9 феврали соли 1984 баъди бемории тӯлонӣ котиби аввали ҲК ИҶШС, Юрий Андропов аз олам чашм пӯшид. Андропов яке аз пурмуаммотарин чеҳраҳои сиёсии авохири СССР ба шумор мерафт ва марги ӯ сару садоҳои зиёдро дар ҷомеаи шӯравӣ эҷод кард. Ӯро мешавад охирин эҳёгари суннатҳои фаромӯшшудаи кишвари Шӯроҳо унвон кард. Андропов аз зумраи ангуштшумор сиёсатмадорони шӯравӣ ба шумор мерафт, ки вазъияти ногувори Иттиҳоди Шӯравиро дарк мекард ва кӯшиш кард кишвари Шӯроҳо аз хатари қарибулвуқӯъ ҳифз кунад. Давраи ӯ дар СССР бисёр кӯтоҳ вале аҷибу бисёр ғарбибе буд.
Ситораи сиёсии Андропов бо таъини ӯ ба ҳайси роҳбари вақти КГБ ба ҳамагон ҷилвагар гардид. Юрий Андропов то ин вақт ҳатто як рӯз ҳам дар ин ниҳод фаъолият накарда буд ва кам касе гумон мекард, ки рӯзе роҳбарии ин ниҳодро ба зимма мегирад. Аз ин болотар Андропов дар таърихи фаъолияти КГБ баъди Феликс Дзержинский шояд самараноктарин роҳбари ин ниҳод ба шумор мерафт. Замони роҳбарии ӯ КГБ-и СССР ҳеҷ кӯтоҳӣ дар анҷоми вазифа намекард ва тамоми ҷанбаҳои ҳаёти ҷомеаи шӯравиро таҳти назорат қарор дода буд. Пеш аз Андропов ба КГБ Владимир Семичастний роҳбарӣ мекард. Аммо миёнаҳои моҳи майи соли 1967 Брежнев якбора дар як нишасти Бюрои сиёсӣ ӯро бо сабаби ба кори дигар гузаштан аз вазифаи роҳбари КГБ холӣ кард ва Андропов раиси КГБ гардид.
Мегӯянд худи Андропов зидди ин амалкард баромад ва дар нишасти Бюрои сиёсӣ иброз намуд, ки “Шояд ин корро накунед. Ман ҳеҷ тасаввуре дар бораи кор дар ин ниҳод надорам”.
Бархе аз хонандагон ва муаллифони доимии Газетаи мардумии СССР тайи чанд моҳи ахир дар мавриди сарвати ҷамъкардаи Амир Олимхон ва оқибати он дар саҳфаҳои рӯзнома баҳсу талош доранд. Меҳрубон Салимшоев, таърихнигори мо тасмим гирифт дар бораи боигариҳои охирин амири манғитӣ-Олимхон бо такя ба маъхазҳои воқеӣ матлабе омода намояд ва бо ҳамин ба ин баҳс нуқта гузорад.
Сарвати ҳангуфт
Амирони манғити Бухоро дар 150 соли ҳукмронии худ анбӯҳи сарват ғундошта буданду ин ҳама сарват дар таҳхонаҳои Арки Бухоро мафҳуз буд. Тибқи оморҳои мавҷуд, дар авохири ҳукумати амир Олимхон аҳолии аморати Бухоро 3 миллион нафарро ташкил медод ва ин 3 миллион нафар муваззаф буданд ба буҷаи аморат андоз супоранд. Бар замми ин, дар соҳилҳои дарёи Зарафшон конҳои истихроҷи тилло мавҷуд буда, тиллои аз ҳама бештар аз ин конҳо ба даст меомад. Даромади солонаи буҷаи амир 30 миллион тангаи тилло буд ва хароҷоти амир бошад 3 миллион тангаи тиллоро ташкил медод. Яъне, ҳар сол буҷаи амири Бухоро 27 миллион тангаи тилло даромади холис дошт. Аммо соли 1920 аморати Бухоро дар вазъияти ногуворе қарор гирифт. Инқилоби сурхи болшевикӣ ба ин шаҳри қадима рӯз аз рӯз наздиктар мегардид. Тобистони соли 1920 лашкариёни сурх аллакай дар остонаи аморат қарор доштанд.
Дидори махфиёна
Дар авохири моҳи октябр ва аввали моҳи ноябри соли 1923 барои роҳбарияти ҳизби болшевикӣ маълум гардид, ки Владимир Ленин поярези инқилобӣ Октябрӣ нафасҳои охиринашро сипарӣ мекунад. Баъди дарёфти ин ҳақиқат миёни роҳбарияти ҳизби болшевикӣ бо ташабусси Иосиф Сталин дидори махфионае сурат гирифт. Дар ин дидор Калинин, Бухарин, Тротский, Каменев ва Риков ширкат варзиданд. Сталин ба ҳозирин иттилоъ дод, ки доҳӣ рӯзҳои вопасини ҳаёташро паси сар мекунад ва мумкин аст ҳар лаҳза дунёи фониро падрӯд гӯяд. Калинин низ дар ин дидор баромад кард ва гуфт, ки марги доҳӣ набояд барои ҳизб амри ғофилгирона бошаду бояд фикри дафни доҳиро кард.
Маросими дафн, гуфт Калинин, бояд тавре амалӣ гардад, ки дунё назирашро надида бошад. Сталин аз Калинин ҷонибдорӣ кард ва иброз намуд, ки баъзе рафиқон аз музофот зиддӣ сӯзонидани ҷасади доҳӣ мебошанд ва мегӯянд, ки илми имрӯз қудрат дорад ба василаи мумиёӣ кардан тани мурдаро мӯҳлати зиёд нигаҳ дорад, то шуури меҳнаткашон ба ин фикр, ки Ленин дигар дар миёни мо нест, одат кунад.
Аммо Тротский зидди ин пешниҳоди Сталин баромад. Ӯ иброз намуд: "Пештар турбати Сергей Радонежский ва Серафим Саровский вуҷуд доштанд, акнун турбати Владимир Илич. Ман бисёр мехостам бо ин рафиқон, ки ба гуфтаи Сталин пешниҳод мекунанд Ленинро мумиёӣ кунем, шинос шавам. Ман ба онҳо мегуфтам, ки онҳо бо марксизм ҳеҷ рабте надоранд”. Бухарин низ зидди ин пешниҳод баромад кард.
Самти афзалиятнок
22 январи соли 1969 хизматчии оддии Артиши Шӯравӣ Виктор Илин ба ҷони котиби аввали КМ ҲКИШ Леонид Илич Брежнев сӯиқасд кард. Он шабу рӯз аввалин кишвари Шӯроҳо кайҳонавардони худро бо тантана истиқбол мекард. Кайҳон ҳамеша яке аз самтҳои афзалиятноки давлатӣ буда аз абарқудратии СССР дарак медод. Ҳайати киштиҳои кайҳонии Союз-4 ва Союз-5 нав аз фазо ба замин фуруд омада, мардуми зиёде дар Маскав ба истиқболи онҳо баромада буд. Он шабу рӯз кайҳонавардони шӯравӣ боз ғалабаи навбатӣ ба даст оварда, ду киштӣ дар фазои озод ба ҳам васл гаштанд. Дар ҳамон лаҳазоте, ки кайҳонавардони қаҳрамонро дар майдони ҳавоии ҳукуматии "Внуково-2" пешвоз мегирифтанд, ҷавоне либоси милиса бар тан, бе ҳеҷ мамониати ба Кремл наздик мешавад ва дар сафи милисаҳои пояндаи роҳ қарор мегирад.
Аввалин террори советӣ
Авохири солҳои 60 уми қарни ХХ-умро мешавад мавҷи амалҳои террористӣ дар дунё номид. Дар ҷаҳон ташкилотҳои террористии зиёд монанди ЭТА дар Испония, "Бригадаҳои сурх" дар Итолия, "Артиши ҷумҳурихоҳи Ирландия" дар Бритония, фаластиниҳо дар Ховари Миёна фаъолият мекарданд. Аммо дар СССР тинҷӣ ва оромӣ ҳукмфармо буда, шаҳрвандони шӯравӣ ҳамаи ин даҳшатро танҳо аз оинаи нилгун медиданд. Вале ҳамин дидан низ таъсири манфии худро гузошт. Ба андешаи таърихнигори хадамоти махсус Олег Хлобустов, ҷавони оддии шӯравӣ Виктор Илин маҳз таҳти таъсири воқеаҳои Ғарб қарор гирифта, даст ба ин иқдом зад.
Дар Иттиҳоди Шӯравӣ ҳанӯз соли 1946 аз ҷониби худи Сталин Шӯъбаи мубориза бо терроризм ё шӯъбаи "Т" таъсис додашуда буд. Баъди анҷоми ҶБВ дар Украинаи Ғарбӣ ва Ҷамоҳири назди Балтик, дастаҳои мусаллаҳи "Бародарони ҷангалӣ" пайдо шуданд. Барои мубориза бо онҳо Муллои гурҷӣ ба генерал Абакумов дастур дод, ки дар чаҳорчӯби КБД шӯъбаи "Т" ро таъсис диҳад.
ХАБАРҲОИ ОХИРИН
- Деваштич: об нест, барқ проблема, картошка сӯхт... Назар
- Асрори мадрасаи Хоҷа Сарбоз Назар
- “Стратегияи давлатии муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030” Назар
- Резаахбор Назар
- Бародар қарори судро иҷро намекунад… Назар
- Таъминот кори мактаб нест Назар
- Абуҳанифа: таоруфи миллӣ ва Ислом Назар
- Беадолатӣ дар футболи тоҷик Назар
- Редаксия супориш дод: Чилучорчашма рав! Назар
- «Мардон» - мушкили №1 дар Душанбе Назар
- Дар як сатр Назар
- Адвокати хайрхоҳ меҷӯям… Назар
