(идома аз шумораи гузашта)
«ОХИР, ВАЙ ҚАҲРАМОН АСТ-КУ?»
То солҳои 60-уми асри XX дар бораи разведкачии машҳур Рихард Зорге мақомоти амнияти давлатӣ, сохторҳои муайяни ҳарбӣ ва баъзе роҳбарони воломақоми советӣ маълумот доштанд. Бобати хидмати содиқонаи ӯ то ба он дам андешаву хулосаҳои мухолиф беш буданд. Ба ин мухолифатҳо Никита Сергеевич Хрушёв нуқта гузошт.
Соли 1964 роҳбари СССР тасодуфан ба тамошои филми режиссёри маъруфи Франсия И. Чампе «Шумо кӣ», доктор Зорге?» меояд. Субҳ Никита Сергеевич ба сардори разведка занг зада ҷӯё мешавад, ки оё ба ӯ номи Зорге шинос аст? Баъди шунидани посухи мусбат нидо дармедиҳад: «Охир, вай қаҳрамон аст-ку?».
РЕЗИДЕНТ «РАМЗАЙ»
Ҳамин тавр, исми Зорге бори нахуст дар СССР маълуми ҳамагон ва шуҳрати ӯ дар як зум барқвор паҳн гашт. Ба вай баъди маргаш унвони олии Қаҳрамони Иттифоқи Советиро доданд. Ҳамсафони шаҳидшуда ва ҳам дар қайди ҳаёт будаи иктишофгар низ бо орденҳои ҷангӣ сазовор гардиданд. Ватан ҷигарбанди худ – резидент «Рамзай»-ро шинохт ва эътироф кард.
ЗОРГЕ
Ҳанӯз солиёни пешин сардори разведкаи штаби генерал Макартура генерал Чарлз Уиллобӣ дар китоби худ «Зорге – ситораи дурахшони разведкаи советӣ» чунин нигошта буд:
«Гурӯҳи ҷосусон бо роҳбарии Рихард Зорге, разведчики ихтироъкори фавқулода, муъҷизаҳои қаҳрамонӣ нишон медоданд. Дар тули 8 сол гурӯҳ нотарсона, боқатъият ва бомуваффақият баҳри ватани маънавии худ - СССР амал мекард. Роҳбарони разведкаи советӣ ва Армияи Сурх аз ҳамаи нақшаи қувваҳои мусаллаҳи японҳо ва Германияи фашистӣ огоҳии комил доштанд. Ҳамаи аъзои гурӯҳи Зорге шигифтовараш он ки барои пулу мол не, баҳри тантанаи сотсиализм, адолат ва сулҳу ваҳдат дар кураи Замин ҷон ба гарав гузошта буданд. Он маблағи ночизе, ки аз марказ мерасид, ба пардохти иҷорапулӣ ва сафарҳо сарф мешуд…».
АЛЛЕН ДАЛЛЕС, ШЕФИ РАЁСАТИ МАРКАЗИИ РАЗВЕДКАИ ИМА: АЗ КИТОБИ «САНЪАТИ РАЗВЕДКА» -
«Комёбии асосии гурӯҳи Зорге он буд, ки ба Сталин маълумоти аниқ ва бо рақаму санадҳои исботшуда расонданд, ки Япония дар соли 1941 ва солҳои наздик ба СССР ҳамла намеорад. Ин хабар аҳамияти фавқулода дошт ва нақши якчанд дивизияи ҷангро бозид».
(идома аз шумораи гузашта)
Аммо то ба дасти фашистон афтодан Андрей Власов дар ниҳоди Армияи Сурх обрӯю мартаба дошта, ӯ худро дар мудофиаи Москва ҳамчун фармондеҳи ботаҷриба нишон дода буд.
Моҳи ноябри соли 1941 Сталин Власовро ба назди худ хонда фармон дод, ки армияи 20-умро ташкил кунад ва дар ҳайати фронти ғарбӣ барои мудофиаи пойтахт сафарбар намояд.
5 декабри соли 1941 дар рӯзи оғози ҳуҷуми ҷавобӣ, дар наздикии Москва, дар ҳудуди деҳаи Красная Поляна (32 км то Кремли Москва) армияи 20-ум таҳти фармондеҳии Власов пеши армияи 4-уми танкии вермахт (қувваҳои мусаллаҳи Германияи фашистӣ)-ро гирифт, ки бо ин амалаш дар ғалабаи остонаи Москва саҳми арзанда гузошт.
Дар вазъияти муқобилати вазнини душман, дар давраи аз 9 то 11 декабри соли 1941 армияи 20-уми немисҳоро аз Солнечногорск ва Волокаламск зада ронданд. Совинформбюро аз ин ҳарбу зарб хабари расмӣ пахш кард. Акси фармондеҳони корнамоинишондода дар газетаҳои «Правда» ва «Известия» чоп шуд, ки дар ин саф сурати Власов низ буд.
24 январи соли 1942 барои ин набард Власов бо ордени Байрақи Сурх ва унвони ҳарбии генерал-лейтенант сарфароз шуд. Расми ӯ дар варианти амрикоии филми ҳуҷҷатии «Разгром немецких войск под Москвой», ки соли 1943 Ҷоизаи «Оскар» гирифт, дида мешуд.
Г. Жуков ба амали ӯ чунин баҳо дода буд: «Шахсан генерал-лейтенант Власов аз ҷиҳати оперативӣ хуб омода аст, малакаи ташкилотчигӣ дорад. Аз идораи қӯшунҳо комилан мебарояд».
Бо супориши Раёсати асосии сиёсӣ дар бораи Власов бо номи «Лашкаркаши Сталин» китоб навишта мешуд. Муаррихи бритонӣ Ҷон Эриксон Власовро: «яке аз фармондеҳони писандидаи Сталин» номида буд…
Дар армияи 2-юми ҳамлавар
8 марти соли 1942 генерал – лейтенант Андрей Власов муовини фармондеҳи фронти Волхов таъин шуд. 20 марти соли 1942 фармондеҳи фронти Волхов Кирилл Меретсков муовини худ Власовро ҳамчун роҳбари комиссияи махсус ба армияи 2-юми ҳамлавар (ба назди генерал-лейтенант Николай Кликов) фиристод. Се шабонарӯз аъзои комиссия бо командирони гуногунмартаба, кормандони сиёсӣ ва аскарон суҳбат карданд. Комиссия 8 апрели соли 1942 санади тафтишро навишта баромада рафт, аммо бе Власов. Кликови сахт беморро 16 апрел аз вазифаи фармондеҳи армия озод карда, бо самолёт ба ақибгоҳ равон карданд.
20 апрел Андрей Власов фармондеҳи армияи 2-юми ҳамлавар таъин гардид…
Худпарасту худбин ва философ
… Ягон акси генерал аз ин давраи рӯзгори Власов бо пӯшоки ҳарбии немисӣ маҳфуз намондааст (ӯ бо ҳамин ҷиҳат аз тобеонаш фарқ мекард.
Оғоз
Насли калонсол, нафароне, ки овони Шуравӣ умр ба сар бурдаанд, танҳо як Власовро аз китобҳои марбут ба таърихи корзори Ҷанги Бузурги Ватании солҳои 1941-1945 медонистанд. Генерал Власови хоин, аммо он овон аз ин бора дар ҷумҳуриҳои собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ маълумоти кофӣ дастрас набуд. Адабиёти махсусро оид ба ин мавзуъ танҳо муаррихони марказ, муҳаққиқони ин давра медонистанду бас.
Банда низ ба ҷуз якчанд пора аз филмҳои ҳунарии советӣ, дигар маъхазе рӯи даст надоштам, ки аз ин хусус муфассалтар чизе бихонаму бидонам. Баъдан, танҳо охири солҳои 70-уми асри гузашта, дар «Энсиклопедияи советии тоҷик» (ҷилди 1, Душанбе, 1978, саҳ.634) таҳти сарлавҳаи «Власовчиён» ҳамагӣ 12 сатр нашр намуданд: «Власовчиён, хоинони Ватани советӣ, иштирокчиёни қисмҳои ҳарбии зиддисоветӣ, ки дар давраи Ҷанги Бузурги Ватанӣ ба Германияи фашистӣ ёрӣ расонданд. Аз номи генерал-лейтенант А.А. Власов, собиқ фармондеҳи Армияи 2-юми зарбазани фронти Волхов, ки июли соли 1942 асир афтод ва ба хизмати гитлерчиён гузашт. Соли 1945 Власов ва шариконаш дастгир ва соли 1946 бо ҳукми коллегияи ҳарбии Суди Олии СССР қатл карда шуданд».
Власов Андрей Андреевич
Баъди барҳам хӯрдани СССР ва ба миён омадани васоити ахбори навин, минҷумла интернет мавзуи болозикр рӯшантар гашт. Муҳаққиқон ва масъулони сайтҳои интернетӣ кунун парда аз бисёр розҳо бардоштанд. Аз он ҷумла, дар бораи тафсилоти рӯзгори генерали хоин Андрей Власов. Кист ӯ?
Власов Андрей Андреевич 1 (14) сентябри соли 1901 дар деҳаи Ломакино, уезди Сергачский, губернияи Нижегород (ҳоло ноҳияи Гачински вилояти Нижегород)-и империяи Россия таваллуд шудааст. Миллаташ рус. Фарзанди 13-ум, писари хурдии хонадон буд. Оилаи камбағал, падар наметавонист, ки ба онҳо маълумот диҳад. Бародари калониаш Иван ӯро ба семинарияи динии Нижегород равон карда, маблағи таҳсилро ба гардан гирифт. Инқилоби соли 1917 дар Россия ба таҳсили Андрей Власов хотима гузошт. Соли 1918 ӯ ба мактаби агрономӣ дохил шуд, аммо соли дигар ӯро ба аскарӣ даъват карданд.
РККА
Дар Армияи Сурхи коргару деҳқон Андрей Власов соли 1919 хизмат оғоз намуд. Баъди хатми курсҳои чормоҳаи командирон тобистони ҳамон сол ӯро командири взвод таъин карданд. Вай дар муҳорибаҳо бо неруҳои мусаллаҳи Ҷануби Россия дар фронти Ҷанубӣ иштирок кард. Дар дивизияи 2-юми Дон адои хизмат намуд. Бо ба охир расидани маҳви қӯшунҳои сафед дар Кавкази Шимолӣ дивизияе, ки дар он Власов хизмат мекард ба Таврияи Шимолӣ, ба зидди Врангел гузаронданд. Власов командири рота таъин гашт, баъд ӯро ба штаб гузаронданд.
Азнавсозии сотсиалистии хоҷагии қишлоқ бо роҳи ихтиёрӣ ба хоҷагии коллективӣ – колхозҳо муттаҳид кардани хоҷагиҳои деҳқонони яккадаст.
Аз хоҷагиҳои яккадаст ба колхоз гузаштани миллионҳо оммаи деҳқонон муҳимтарин қисми таркибии протсеси таърихи сохтмони сотсиалистӣ дар СССР буд. Коллективониро зарурати дар асоси техникаи замонавӣ барпо намудани хоҷагии қишлоқи калони серсоҳа, барҳам додани охирин синфи истисморгар – кулакҳо ба шароитҳои онро тавлидкунанда, дар деҳот пойдор кардани муносибатҳои сотсиалистии истеҳсолот тақозо намуданд. Танҳо дар натиҷаи коллективонӣ қафомонии аз сохти куҳна меросмондаи хоҷагии хоҷагии қишлоқро барҳам додан, аҳволи меҳнаткашони деҳотро ба куллӣ беҳтар ва иттифоқи синфҳои коргару деҳқонро мустаҳкам кардан мумкин буд.
СОЛИ 1918
Партияи коммунистӣ ва Ҳукумати Советӣ бевосита баъди ғалабаи Револютсияи Октябр сиёсати тадриҷан азнавсозии сотсиалистии деҳотро пеш гирифтанд. Дар декретҳои КИМУ «Дар бораи ҷамъиятикунонии замин (январи соли 1918) ва «Дар бораи заминсозии сотсиалистӣ ва чораҳои ба деҳқонии сотсиалистӣ гузоштан» (феврали соли 1919) вазифаи дар деҳқонӣ инкишоф додани хоҷагиҳои коллективӣ ба миён гузошта, доир ба масъалаҳои муҳими фаъолияти ин хоҷагиҳо нишондодҳои конкретӣ андешида шуданд.
Колхозҳои аввалин дар мамлакат (СССР) охири соли 1917 ташкил ёфтанд, шумораи онҳо тадриҷан зиёд мешуд, вале вазни қиёсии сектори коллективӣ дар хоҷагии қишлоқ то охири солҳои 20-ум хеле ночиз буд…
СОЛИ 1929
Дар СССР КМ ВКП (б) расман коллективонии сартосарии хоҷагии қишлоқро эълон намуд (20.10.1929). Дар натиҷаи бомуваффақият гузаронда шудани индустриякунонӣ аз трактор ва техникаи дигари муосир таъмин кардани хоҷагии қишлоқ меафзуд, ки истифодаи самарабахши онҳо танҳо дар хоҷагиҳои калон имконпазир буд.
Аз соли 1929 сохтмони стансияҳои мошину трактории (МТС) давлатӣ сар шуд, ки онҳо такягоҳи коллективонӣ гардиданд. Ҳамаи ин барои ҳаракати оммавии колхозӣ шароит фароҳам меовард.
Дар ноҳияҳои гуногуни СССР ҳангоми азнавсозии сотсиалистии хоҷагии қишлоқ ба назар гирифтани шароити иҷтимоию иқтисодии маҳал зарур буд.
РСС ТОҶИКИСТОН
Дар Тоҷикистон, ки аз ҷиҳати тараққии иқтисодиёт нисбат ба ҷумҳуриҳои пешқадами мамлакат ақибмонда буд, тайёр намудани кори коллективонии саросар ба бартараф кардани душвориҳои иловагӣ вобаста буд. Зеро дар қисми зиёди ҷумҳурӣ (ба ҷуз округи Хуҷанд ва ВАБК) ислоҳоти обу замин гузаронда нашуда, тарзи заминдории феодалию бойӣ давом дошт. Дараҷаи қувваҳои истеҳсолгар дар хоҷагии қишлоқ ниҳоят паст буд. Камшумории синфи коргар барои муборизаи зидди бойҳо ташкил ва муттаҳид намудани деҳқононро душвор мегардонд.
Дар кори тайёр намудани коллективонии оммавии хоҷагии қишлоқи ҷумҳурӣ тадбирҳои Ҳукумати Советӣ, ки ба баланд бардоштани хоҷагии деҳқонии меҳнаткаш нигаронда шуда буданд (сабук кардани андозҳо, қарз додан, ба заминҳои нав муҳоҷир кардан, сохтмонҳои ирригатсионӣ, аз техникаи нав таъмин намудани хоҷагии қишлоқ) аҳамияти калон доштанд.
Солҳои 1928-1929 кооператсияи хоҷагии қишлоқ дар РАСС Тоҷикистон 66,2 ва дар округи Хуҷанд 70 дарсади хоҷагиҳои деҳқононро дарбар мегирифт. Ба воситаи кооператсия системаи муоҳидаи давлатии маҳсулоти хоҷагии қишлоқ (пеш аз ҳама пахта) ба роҳ монда шуд, ки ин саноати давлатӣ ва хоҷагиҳои деҳқононро бештар ба ҳам наздик кард.
Имсол ба солгарди Револютсияи Кабири сотсиалистии Октябр 105 сол пур шуд. Аммо ин санаро ба ҷуз коммунистон дигар касе дар қаламрави кишвар ҷашн намегиранд. Чи ҳам метавон гуфт, ки аз мост ки бар мост.
Аҷиб рафтор дорем, 70 ё 80-солагии ин ё он мақомот ва ё донишгоҳу донишкада ва ё хайрро ҷашн мегирему Ғалабаи Инқилоби Октябрро на. Ҳол он ки мустақилияту озодии кишвар аз ҳамон соли Инқилоби ленинӣ дар Петроград (соли 1917), Инқилоби Бухоро (соли 1920), Ҷумҳурии автономии Тоҷикистон (1924) ва таъсиси Ҷумҳурии Советии Сотсиалистии Тоҷикистон (1929) маншаъ мегирад. Ин таърихи давлату халқи тоҷик аст, онро аз лавҳи таърих дигар кардан наметавонем.
105-солагии Ғалабаи Револютсияи Кабири Сотсиалистии Октябр муборак ҳамватанони азиз!
БУНЁД
Дар таърихи башарият нахустин револютсияи музаффари Сотсиалист, ки 25 октябр (7 ноябр) синфи коргари Россия бо деҳқонони камбағалтарин иттифоқ баста, таҳти роҳбарии Партияи коммунистӣ бо сардории В.И. Ленин ба амал омад. Инқилоби мазкур дар мамлакати мо ҳокимияти буржуазия ва помешиконро сарнагун, диктатураи пролетариатро барқарор ва давлати советии сотсиалистиро бунёд карда, дар таърихи инсоният давраи нав-давраи аз капитализм ба сотсиализм гузаштанро боз намуд.
ЗУЛМ
Он замон Ҳукумати подшоҳии Россия нисбат ба халқҳои ғайрирус сиёсати истисмори дағалона, зӯрӣ ба зурӣ русгардонӣ, нисбат ба маданияти миллӣ фишоровариро пеш гирифта, дар байни халқҳо тухми кинаю адоват, душманӣ ва нобоварӣ мекошт. Ба дӯши миллату халқиятҳои (бештар аз 100 миллату халқият) мазлуми ғайрирус дар баробари истисмори беандозаи ҳукумати подшоҳӣ зулму истисмори буржуазияву помешикони маҳаллӣ низ бор шуда буд.
Ҷараёни инкишофи объективии ҷамъиятӣ тақозо мекард, ки халқҳои мазлуми Россия, ки аксарияти мутлақашон деҳқонони камбағал буданд, ба синфи коргари рус иттифоқи мустаҳкам баста, таҳти роҳбарии ӯ ба муқобили душмани умумӣ – мутлақияти подшоҳӣ ва империализм муборизаи беамон баранд.
ИНҚИЛОБ
Дар ибтидои тирамоҳи соли 1917 барои ғалабаи револютсияи Октябр шароит пухта расид. Муваффақияти он ба фаъолияти сиёсӣ ва ташкилотчигии партияи болшевикон, ба сиёсати дурусти он вобаста буд.
Ба андешаи ағлаби муаррихони садаи бисти тоҷик Инқилоби буржуазию демократии солҳои 1905 – 1907 ва Инқилоби феврали соли 1917 дар Россия шууру синфи заҳматкаши тоҷикро бедор кард ва он ба болоравии ҳаракати инқилобӣ дар Тоҷикистон мусоидат намуд.
Соли 1916 дар шаҳри бостонии Хуҷанд шӯриши халқии зиддифеодалӣ ва зиддимустамликадорӣ оғоз ёфта, ба зудӣ дар тамоми Осиёи Миёна ва Қазоқистон паҳн гардид. Ғалабаи Инқилоби Октябр дар Россия такони пурқуввате буд ба ҳаракати инқилобии заҳматкашони Туркистон.
ИНҚИЛОБ
Дар охири соли 1917 – ибтидои соли 1918 Ҳокимияти Советӣ дар навоҳии шимоли Тоҷикистон дастболо шуд. Соли 1918 дар Помир ревком (кумитаи инқилобӣ) ба вуҷуд омад. Дар охири моҳи августи соли 1920 Ҳизби Коммунисти Бухоро (РХСБ) ташкил шуд.
Дар Бухорои Шарқӣ (ҳудуди ҳозираи ноҳияҳои марказӣ ва ҷанубии Тоҷикистон) Ҳокимияти Советӣ танҳо моҳи майи соли 1921 музаффарият ёфт.
Бо барпо шудани Ҳокимияти Советӣ дар ҳудуди Осиёи Миёна бо дастгирии империалистони хориҷӣ дастаҳои босмачиён амалиёт сар карданд. Онҳо болшевикон, комсомолон, фаъолон ва ҳар як шахсеро, ки Ҳокимияти Советиро дастгирӣ мекард, ваҳшиёна мекуштанд. Тамоми халқ ба муборизаи зидди босмачиён бархост ва дар миёнаи соли 1926 дар ҳудуди кишвар то ҷое ба ҳаракати босмачигарӣ хотима дода шуд.
РАСС ТОҶИКИСТОН
Қурултойи 5-уми Умумибухороии Советҳо (18-20 сентябри 1924) 4 соли мавҷудияти РХСБ-ро ҷамъбаст намуда, 19 сентябри соли 1924 РХСБ-ро Республикаи Советии Сотсиалистӣ эълон кард. Дар натиҷаи гузарондани таъиноти миллии давлатии Осиёи Миёна ва ташкил ёфтани ҷумҳуриҳои миллӣ 27 октябри соли 1924 РХСБ барҳам дода шуда, ҳудуди он ба таркиби ҷумҳуриҳои навбунёди РСС Ӯзбекистон, РСС Туркманистон ва РАСС Тоҷикистон (аз соли 1929 РСС Тоҷикистон) ҳамроҳ гардид.
Вилояти Махсуси Помир, ки пештар ба ҳайати РАСС Туркистон шомил буд, ба Вилояти Автономии Бадахшони Кӯҳӣ табдил ёфта мувофиқи қарори Президиуми Комитети Иҷроияи Марказии СССР аз 2 январи соли 1925 ба ҳайси РАСС Тоҷикистон дохил гардид.
Ба ҷумҳурии ҷавони Тоҷикистон, ки вориси иқтисодиёт ва маданияти қафомондаи давраи собиқа шуда буд, муяссар гардид, ки марҳалаи капиталистии тараққиётро аз сар нагузаронда, ба роҳи дигаргунсозии сотсиалистии ҷамъият қадам ниҳад.
Съезди 1 – уми муассисони Советҳои Тоҷикистон (декабри 1926) дар бораи миллӣ кунондани замин ва об, озодии занон, таълими умумӣ ва ғайра қарорҳо қабул кард.
ХАБАРҲОИ ОХИРИН
- Деваштич: об нест, барқ проблема, картошка сӯхт... Назар
- Асрори мадрасаи Хоҷа Сарбоз Назар
- “Стратегияи давлатии муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030” Назар
- Резаахбор Назар
- Бародар қарори судро иҷро намекунад… Назар
- Таъминот кори мактаб нест Назар
- Абуҳанифа: таоруфи миллӣ ва Ислом Назар
- Беадолатӣ дар футболи тоҷик Назар
- Редаксия супориш дод: Чилучорчашма рав! Назар
- «Мардон» - мушкили №1 дар Душанбе Назар
- Дар як сатр Назар
- Адвокати хайрхоҳ меҷӯям… Назар
