Ҳаёт, фаъолият ва қаҳрамонии шоири советии тотор, журналисти маъруф, хабарнигори ҳарбӣ, Қаҳрамони Иттифоқи Советӣ (1956, пас аз марг) то ба соли 1953 мураккабу мармуз буд.

Соли 1946 МГБ СССР делои ҷустуҷӯӣ боз намуда, Мусо Ҷалилро бо ҷурми хиёнат ба Ватан ва ҳамкорӣ бо фашистони немис гунаҳкор медонистанд. Мақомоти амнияти давлатӣ номи Мусо Ҷалилро  моҳи апрели соли  соли 1947 ба рӯйхати ҷинояткорони  махсусан хатарнок ворид намуд.

Соли 1953 журналист, мухбири ҳарбӣ дар давраи Ҷанги Бузурги Ватании солоҳои 1941-1945, нависандаи маъруфи советӣ Константин Симонов дар бораи асли воқеа, пинҳонкорӣ дар ҳалқаи фашистон, қаҳрамонии Мусо Ҷалил дар яке аз рӯзномаҳои марказии СССР маводи ҷолибе ба нашр расонд. Пас аз чопи матолиби таҳти назар ба қавле кор ранги дигар гирифт. Маҳз аз ҳамин давра дар бораи пинҳонкориҳои Мусо Ҷалил дар асорати фашистон рӯшан гардид…

Халқи советӣ дар бораи рӯзгор ва фаъолияти фарзанди ҷоннисори  Ватан Мусо Ҷалил, пинҳонкорӣ ва қаҳрамонии ӯ дар ҳалқаи фашистони гитлерӣ баъди ба прокат баромадани филми ҳунарии истеҳсоли киностудияи «Ленфилм» - «Дафтари Маобит» (режиссёр Леонид Квинихидзе, 1968) ошно гашт.

 ***

ШАХСИЯТ

Мусо Ҷалил 38 сол (15.2.1906 – 25.8.1944) умр дид. Аммо ӯ дар ин муддат тавонист аз худ номи нек ба ёдгор монад. Эҷод ва қаҳрамонии ӯ дар таърихи адабиёти советии халқҳои СССР, ба вижа тотор сутуданист.

3.10.1968. Дар Иттиҳоди Шӯравӣ аввалин парвози тайёраи мусофирбари Ту-154 амалӣ гардид. Он яке аз маъруфтарин тайёраҳо дар хатсайрҳои собиқ Иттиҳод буд ва то ҳол бо муваффақият мавриди истифода қарор дорад.

3.10.1990. Дар ин рӯз Олмони Шарқӣ (ГДР) бо Олмони Ғарбӣ (ФРГ) пайваст гардид ва ҷудоии 45-солаи ин кишвар поён ёфт.

3.10.1993.Дар Маскав зиддияти тарафдорони президент Борис Николаевич Елтсин ва Шӯрои Олии Русия ба ҳолати даргирии ошкори мусаллаҳона мегузарад. Тарафдорони ШО муҳосираи Кохи сафедро рахна ва бинои шаҳрдории Маскавро тасарруф намуданд.

4.10.1957.Дар Иттиҳоди Шӯравӣ аввалин парвози моҳвораи маснуии Замин ба амал оварда шуд.

4.10.1991.Роҳбарони тамоми ҷамоҳири собиқи СССР, ба истиснои ҷумҳуриҳои назди Балтик, созишномаи ҳамкориҳои иқтисодиро ба имзо расониданд.

4.10.1992.Кунгураи халқҳои Қафқоз аз Русия ва Гурҷистон талаб кард, ки истиқлолияти давлатии Чечен, Абхазия ва Осетиёи Ҷанубиро ба расмият бишиносанд.

4.10.1993. Президенти Русия Б.Елтсин барои пиёдасозии фармони худ оид ба пароканда кардани Шӯрои Олии Русия ба Маскав нерӯҳои тонкии артишро ворид ва низомиёни артиши рус ба бинои парлумон ҳамла карданд.

5.10.1938.Дар СССР бо иттиҳоми заҳролуд кардани Максим Горкий, яке аз беҳтарин табибони рус-Дмитрий Плетнёв ба ҳабс гирифта шуд.

5.10.1952.Дар Маскав Анҷумани ХIX Ҳизби коммунист ба кори худ сар намуд. Дар он Ҳизби коммунист тағйири ном кард ва аз ВКП (б) ба КПСС табдил дода шуд.

6.10.1922.Пленуми КМ РКП (б) қарор оид ба шакли муттаҳидгардонии ҷамоҳири шӯравиро ба тасвиб расонид.

7.10.1949.Таъсиси Ҷумҳурии Демократии Олмон (ГДР). Ин рӯз дар Олмони шарқӣ ҷашни миллӣ ба шумор мерафт ва Рӯзи Ҷумҳурӣ номида мешуд.