Фридрих Энгелс: «Армия (артиш) иттиҳоди муташаккили одамони мусаллаҳест, ки аз тарафи давлат ба мақсади ҷангҳои ҳуҷумӣ ё мудофиавӣ ташкил карда мешавад…».

АРМИЯ – АРТИШ

Армия (фаронсавӣ агмее, аз лотинӣ агмо) маънии мусаллаҳ мекунадро дорад. Артиш, ҷамъи қувваҳои мусаллаҳи давлатӣ; қисми қувваҳои мусаллаҳ (бе ҚҲБ); танҳо қӯшунҳои хушкигард; иттиҳодияҳои фаврӣ (А. – ҳои умумиқӯшунӣ, танкӣ, ҳавоӣ ва ғ.); ташкилоти мусаллаҳи халқҳо ва гурӯҳҳои иҷтимоӣ, ки барои озодӣ ё гирифтани ҳокимият мубориза мебаранд.

Артиш ҳамчун иттиҳодияи фаврӣ бори аввал дар Россия соли 1812, Германия соли 1886 ва Франсия соли 1870 ба вуҷуд омада буд…

Таркиби артиш доимӣ набуда, ба хусусияти ҷанг ва тарзи амали он, вазифаи фаврӣ ва намуди артиш, инчунин ба хусусиятҳои майдони амалиёти муҳориба вобаста аст. Артиш, одатан, ба ҳайати ҷабҳа (фронт) дохил мешавад ё худ метавонад дар баъзе самти амалиёт зери итоати Сарфармондеҳи олӣ мустақилона амал кунад.

Аз ибтидои асри ХХ мафҳуми артиш (армия) тадриҷан ба истилоҳи «Қувваҳои мусаллаҳ» иваз шуд.

Қабл аз он ки дар хусуси Артиши миллии Тоҷикистон ҳарф бизанем, бояд аз ибтидои асри гузашта, аз замони ҳамчун ҷумҳурии мустақил, аз соли 1929 дар ҳайати Иттиҳоди Шуравӣ қомат афроштани Республикаи Советии Сотсиалистии Тоҷикистон бигӯем.

ҚУВВАҲОИ МУСАЛЛАҲИ СССР

Ташкилоти ҳарбии давлати советӣ, ки комёбиҳои халқи советӣ, озодӣ ва истиқлоли Иттифоқи советиро муҳофизат мекард. Қувваҳои мусаллаҳ соли 1918 ташкил ёфтааст. Ҳамроҳи ҚМ – и дигар мамлакатҳои сотсиалистӣ бехатарии тамоми иттиҳоди сотсиалистиро аз суиқасди таҷовузкорон таъмин менамуд. 

ҚМ СССР ба навъҳои зерин иборат буд: қӯшунҳои ракетии таъиноти стратегӣ, қӯшунҳои хушкигард, қӯшунҳои мудофиа аз ҳуҷуми ҳавоӣ, қувваҳои ҳарбии ҳавоӣ, флоти ҳарбии баҳрӣ.

 26.02.1917. Баъди намоишҳои эътирозӣ дар Петроград подшоҳ Николайи 2 фармон дод, ки эътирозро бо зӯр пахш кунанд ва Думаи давлатии Русия низ пароканда карда шуд. Лек соати 12-и рӯз гирдиҳамоиҳои нав оғоз ёфтанд, ки онро низ аскарони подшоҳӣ бо зӯр пароканда карданд. Дар ҷавоб коргарон дар шаҳр даст ба шӯриш зада, дар кӯчаҳо сангар гирифтанд. Дар Петроград корпартоии оммавӣ шурӯъ шуд ва чанде аз қисмҳои низомӣ низ ба шӯришгарон пайвастанд.

26.02.1924. Бо қарори КМИ СССР шаҳри Грозний барои муборизаи қаҳрамононаи меҳнаткашони шаҳр зидди душманони инқилоб ва барқароркунии саноати нафтӣ бо ордени Байрақи Сурх мукофотонида шуд.

26.02.1944. Зиёда аз 600 тайёраи бомбаандози шӯравӣ ба пойтахти Финляндия-шаҳри Хелсинкӣ ҳамла карданд. Он аз ҳама ҳамлаҳои бузурги ҳавоиест, ки нерӯҳои ҳавоии СССР дар рафти Ҷанги Бузурги Ватанӣ анҷом доданд.

26.02.1990. Дар пойтахти СССР-шаҳри Маскав Ватслав Гавел (президенти Чехословакия) ва Михаил Горбачёв созишнома оид ба баровардани нерӯҳои ҳарбии СССР аз Чехословакияро ба имзо расониданд. Артиши Шӯравӣ аз Чехословакия бароварда шуд.

27.02.1917. Шӯришгарон дар Петроград Аслиҳахона (Арсенал) ва Қасри Зимистонаро тасарруф карданд. Ҳукумати подшоҳӣ дар Русия сарнагун карда шуд. Зимоми қудратро дар кишвар «Кумитаи муваққатии Думаи Давлатӣ» ба ӯҳда гирифт ва дар шаҳр бошад Кумитаи иҷрояи Шӯроҳои вакилони коргарон ва аскарони Петроград таъсис ёфт.

27.02.1937. Дар пленуми КМ ВКП(б) аъзои собиқи Бюрои сиёсӣ Николай Бухарин ва Алексей Рыков аз ҷониби комиссари халқии корҳои дохила Николай Ежов ба хиёнат алайҳи ҳизб муттаҳам шуданд. Дар ҳамон пленум онҳоро аз ВКП(б) хориҷ карда, ба ҳабс гирифтанд.

28.02.1917.Оғози инқилоби февралӣ дар Маскав. Дар ин рӯз дуюмин шаҳри Русияро ошӯбҳои коргарӣ фаро гирифтанд ва қудрат дар ин шаҳр низ ба дасти шӯришгарон даромад.

28.02.1921. Дар Кронштадт (қароргоҳи нерӯҳои баҳрӣ) матросҳо алайҳи ҳукумати болшевикӣ шӯриданд. Сабаби аслии шӯриш ҷанги шаҳрвандӣ, гуруснагӣ ва норозигӣ аз Ҳукумати Шӯроҳо шуд. Шиори матросҳо «Ҳама қудрат ба Шӯроҳо, на ба ҳизбҳо!!!» шуд. Ба Маскав муяссар гардид, ки дар зарфи 18 рӯз шӯришро пароканда кунад.

1.03.1991. Дар Иттиҳоди Шӯравӣ шахтёрони шаҳри Донбасс корпартоӣ эълон карданд.

Дуруди самимона ба аҳли эҷодии газетаи мардумии СССР! Ҳар сол пас аз ҷамъоварии ҳосили картошка маҳсули меҳнату заҳмати моро савдогарон харида, ба бозорҳои ҷумҳурӣ мебурданд. Ҳоло савдогарону тоҷирон нарх арзон гуён намехаранд. Ба қавли онҳо содирот кардани картошка ба кишварҳои ҳамсояро Ҳукумати кишвар бо мақсади гарон нашудани нархи он дар бозорҳои дохилӣ иҷозат намедиҳад. Барои ҳосили имсола нуриҳои минералӣ дар нуқтаҳои фурӯши ш.Истаравшан нест. Нархашро пурсем мегуянд, ки 1 халта силитраи истеҳсоли Ӯзбекистон 430 сомонӣ, карбомиди Уралхими Россия 700 сомонӣ аст. Бо ин аҳвол мо дар баҳори имсола чӣ кор мекарда бошем? Ё аз баҳри деҳқонӣ даст кашем? Ғами деҳқону бехатарии таъмини бехатарии озуқаи кишварро касе мехурда бошад?

Ҷумъаев Б,

н. Деваштич